Συνολικές προβολές σελίδας

Translate

03 Νοεμβρίου, 2018

ΕΠΙ ΧΟΥΝΤΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΟ '73: -ΕΤΣΙ ΚΡΑΤΗΘΗΚΕ ΟΡΘΙΟ ΤΟ ΚΚΕ!!

Και ενώ βλέπεις ένα διαφημιστικό έντυπο για τις ηλεκτρικές συσκευές CALOR ..που να φανταστείς πως στις μέσα σελίδες αυτού του εντύπου είναι οι θέσεις της ΚΕ του ΚΚΕ για το 9ο ΣΥΝΕΔΡΙΟ όπως διακινήθηκαν σε παράνομη, καμουφλαρισμένη μπροσούρα (φυσικό μέγεθος 7x9,5 εκ.) ;
Επι χούντας στην Ελλάδα στα 1973 !
Ετσι κρατήθηκε όρθιο αυτό το Κόμμα και γιορτάζει φέτος τα 100 του χρόνια ! Ετσι κρατήθηκε όρθιο !Μ' αγώνες και μ' αγωνίες με κατατρεγμούς και φυλακές , μ' εξορίες και ξενιτιές με πόνο και με δάκρυα και με θάνατο !
Το  9ο Συνέδριο του ΚΚΕ πραγματοποιήθηκε στις 4 - 10 Δεκέμβρη 1973 στη Γερμανική Λαοκρατική Δημοκρατία, στην πολη Σορφχάιντε βόρεια του Βερολίνου !
Εκει σήμερα στον ίδιο χώρο θα γίνει η εκδήλωση που οργανώνει η ΚΕ του ΚΚΕ, για τον εορτασμό των 100 χρόνων του Κόμματος και στην οποία θα μιλήσει ο ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, Δημήτρης Κουτσούμπας, ο «Ριζοσπάστης» παρουσιάζει συνοπτικά ορισμένα στοιχεία σχετικά με το 9ο Συνέδριο του ΚΚΕ, βασισμένα σε αποσπάσματα από το άρθρο «Η στρατηγική του ΚΚΕ στη Δικτατορία» που περιέχεται στην έκδοση «Δικτατορία 1967 - 1974», «Σύγχρονη Εποχή», 2017). 
Ορισμένα στοιχεία για τo 9o Συνέδριο του ΚΚΕ
Οι θέσεις της ΚΕ του ΚΚΕ όπως διακινήθηκαν σε παράνομη, καμουφλαρισμένη μπροσούρα (φυσικό μέγεθος 7x9,5 εκ.)
Οι θέσεις της ΚΕ του ΚΚΕ όπως διακινήθηκαν σε παράνομη, καμουφλαρισμένη μπροσούρα (φυσικό μέγεθος 7x9,5 εκ.)
Με αφορμή την εκδήλωση που οργανώνει το Σάββατο 3 Νοέμβρη και ώρα 5 μ.μ. η ΚΕ του ΚΚΕ, για τον εορτασμό των 100 χρόνων του Κόμματος, στο κτίριο όπου διεξήχθη το 9ο Συνέδριο του ΚΚΕ το Δεκέμβρη του 1973, στο Σορφχάιντε, βόρεια του Βερολίνου, και στην οποία θα μιλήσει ο ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, Δημήτρης Κουτσούμπας, ο «Ριζοσπάστης» παρουσιάζει συνοπτικά ορισμένα στοιχεία σχετικά με το 9ο Συνέδριο του ΚΚΕ, βασισμένα σε αποσπάσματα από το άρθρο «Η στρατηγική του ΚΚΕ στη Δικτατορία» που περιέχεται στην έκδοση «Δικτατορία 1967 - 1974», «Σύγχρονη Εποχή», 2017).
***
Το 9ο Συνέδριο του ΚΚΕ πραγματοποιήθηκε στις 4 - 10 Δεκέμβρη 1973 στη Γερμανική Λαοκρατική Δημοκρατία, στο Σορφχάιντε, μετά από συνεχείς αναβολές, που - όπως αναφερόταν - οφείλονταν στις συνθήκες της δικτατορίας, γεγονός το οποίο επέφερε οπωσδήποτε δυσκολίες στην πραγματοποίηση της προσυνεδριακής δουλειάς και ιδιαίτερα στην αποστολή αντιπροσώπων από την Ελλάδα για το Συνέδριο.
Το Συνέδριο πραγματοποιήθηκε ένα μήνα μετά τη μεγάλη εξέγερση του Πολυτεχνείου, το Νοέμβρη του 1973, και φυσικά ασχολήθηκε ιδιαίτερα με τα ζητήματα της αντιδικτατορικής πάλης.
Στις εργασίες του πήραν μέρος εκλεγμένοι αντιπρόσωποι από τους πολιτικούς πρόσφυγες, από τους μετανάστες στη Δυτική Ευρώπη, αλλά και από τις ανασυγκροτημένες παράνομες Οργανώσεις του ΚΚΕ στην Ελλάδα.
Το κτήριο διεξαγωγής του 9ου Συνεδρίου
Το κτήριο διεξαγωγής του 9ου Συνεδρίου
Το 9ο Συνέδριο αποτελεί παράδειγμα συλλογικής δημοκρατικής λειτουργίας του Κόμματος και τήρησής της ακόμα και στις πιο δύσκολες συνθήκες. Πριν από το Συνέδριο είχε προηγηθεί εσωκομματική συζήτηση για τις Θέσεις της ΚΕ καθώς και προσυνεδριακός διάλογος, στον οποίο πήραν μέρος και παράνομοι κομμουνιστές από την Ελλάδα που μπόρεσαν να στείλουν τα άρθρα τους.
Το Συνέδριο ψήφισε νέο Πρόγραμμα και Καταστατικό του ΚΚΕ.
Η νέα Κεντρική Επιτροπή που προέκυψε από το 9ο Συνέδριο εξέλεξε νέο Πολιτικό Γραφείο, και Γενικό Γραμματέα της τον Χαρίλαο Φλωράκη.
Για το χαρακτήρα της δικτατορίας
Ο χαρακτήρας της δικτατορίας προσδιορίστηκε ως ανοιχτή τρομοκρατική νεοφασιστική δικτατορία εγχώριων και ξένων, κυρίως αμερικανικών, μονοπωλίων.1
Εκτιμήθηκε ως γέννημα της ανάπτυξης των αντιθέσεων του κρατικού μονοπωλιακού καπιταλισμού στην Ελλάδα, προϊόν της σύζευξης της άρχουσας τάξης με τον διεθνή ιμπεριαλισμό, σε πρώτη γραμμή τον αμερικανικό, και της υποταγής σε αυτόν. Οι καταβολές του πραξικοπήματος εκτιμήθηκε ότι ακουμπούσαν στη διαμόρφωση και στο ρόλο της μεγαλοαστικής τάξης και στην ξένη κηδεμονία της, που ανέκοψε τη λαϊκοδημοκρατική ανέλιξη του τόπου στον καιρό της Κατοχής και μετά, ενώ στην εξουσία επιβλήθηκαν οι πιο αντιδραστικές δυνάμεις και οι συνεργάτες του κατακτητή που πλαισίωναν την ολιγαρχία του πλούτου. Αναφερόταν ότι στην Ελλάδα εγκαθιδρύθηκε ένα καθεστώς βαθιά αντιλαϊκό και εθνικής υποτέλειας, ένα καθεστώς εξυπηρέτησης της χρηματιστικής ολιγαρχίας, των στρατηγικών και οικονομικών συμφερόντων του αμερικανικού ιμπεριαλισμού στην περιοχή των Βαλκανίων και της Μεσογείου.
Από τις Εργασίες του 9ου Συνεδρίου. Στο βήμα ο Χαρίλαος Φλωράκης. Ο Χαρίλαος Φλωράκης στη 17η Ολομέλεια της ΚΕ το Δεκέμβρη του 1972, εκλέχτηκε Α' Γραμματέας της ΚΕ του ΚΚΕ
Από τις Εργασίες του 9ου Συνεδρίου. Στο βήμα ο Χαρίλαος Φλωράκης. Ο Χαρίλαος Φλωράκης στη 17η Ολομέλεια της ΚΕ το Δεκέμβρη του 1972, εκλέχτηκε Α' Γραμματέας της ΚΕ του ΚΚΕ
Εκτιμούσε ότι η νεοφασιστική δικτατορία ήταν συνέπεια όλης της μεταπολεμικής εξέλιξης και της αδυναμίας της χρηματιστικής ολιγαρχίας και των πατρόνων της να εξασφαλίσουν την «τάξη πραγμάτων» που ήθελαν μέσα στο πλαίσιο της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας. Ως σκοπό του πραξικοπήματος αναδείκνυε την κατάπνιξη με την ωμή βία του ογκούμενου παλλαϊκού κινήματος, που δεν ήταν σε θέση ν' αναχαιτίσουν τα ντόπια και τα ξένα μονοπώλια με τα μέσα της αστυνομευόμενης δημοκρατίας, για την καλύτερη εξυπηρέτηση του ιμπεριαλισμού, που δεν ένιωθε ασφάλεια στην εξυπηρέτησή του με την υπάρχουσα προδικτατορική κατάσταση.
Θεωρούσε ότι ο σχεδιασμός και η οργάνωση της επιβολής του έγινε με την άμεση συμμετοχή και υποστήριξη του αμερικανικού ιμπεριαλισμού.
Για την αντιδικτατορική πάλη
Για την ενότητα της αντιδικτατορικής δράσης, από τα πάνω και από τα κάτω, αναφερόταν ότι τα κύρια συμφέροντα των μονοπωλίων και των ιμπεριαλιστών, κυρίως των αμερικανικών, εξυπηρετήθηκαν στα χρόνια της δικτατορίας όχι όπως πριν, όταν κυριαρχούσαν τα δύο μεγάλα «παραδοσιακά» κόμματα της «Δεξιάς» και του «Κέντρου». Οτι ούτε τα μονοπώλια και οι ξένοι ιμπεριαλιστές ξέκοψαν από τους κύριους πολιτικούς εκπροσώπους τους, ούτε τα βασικά αστικά κόμματα αποφάσισαν να παραιτηθούν από το ρόλο εξυπηρέτησης των μονοπωλίων και του διεθνούς ιμπεριαλισμού. Εκτιμούσε ότι απλώς παραμερίστηκαν προσωρινά για λόγους ιστορικούς και γιατί δεν παρείχαν επαρκείς εγγυήσεις ότι ήταν σε θέση ν' αποτελέσουν τους φορείς ενός δικτατορικού καθεστώτος, που ήταν αναγκαίο στα μονοπώλια και στους Αμερικανούς ιμπεριαλιστές.
Εκδοση με τα ντοκουμέντα του 9ου Συνεδρίου
Εκδοση με τα ντοκουμέντα του 9ου Συνεδρίου
Ταυτόχρονα, υποστήριζε ότι η αντίθεση των αστικών κομμάτων προς το νεοφασιστικό καθεστώς δεν έκφραζε αντίθεσή τους προς τα μονοπώλια και τον διεθνή ιμπεριαλισμό, αλλά διαφορά ως προς τη μορφή άσκησης της εξουσίας. Ακόμα, αντανακλούσε και αντιθέσεις των ξένων μονοπωλίων και του διεθνούς ιμπεριαλισμού.2
Εκτιμώντας την ανατροπή του Γ. Παπαδόπουλου από τον Δ. Ιωαννίδη στις 25 Νοέμβρη 1973, λίγες μέρες μετά από την εξέγερση του Πολυτεχνείου, ανέφερε ότι επρόκειτο για εσωχουντικό αμερικανοκίνητο πραξικόπημα χωρίς καμιά αλλαγή της ουσίας του νεοφασιστικού καθεστώτος, ενώ παρέμενε ο κίνδυνος συμβιβασμού της χούντας και των αστικών κομμάτων, διάσπασης του μετώπου των δυνάμεων που αντιτίθονταν στη δικτατορία. Ως γραμμή αντιπαράθεσης απέναντι στο νεοφασισμό και στον υπαρκτό κίνδυνο συμβιβασμού του με τις αστικές δυνάμεις, πρόβαλλε την ανάγκη διεκδίκησης άμεσων αιτημάτων του λαού. Τόνιζε, επίσης, την ανάγκη επαγρύπνησης είτε απέναντι στη γραμμή σκλήρυνσης είτε στη γραμμή της «δημοκρατικοποίησης». Η παραπάνω θέση συμπληρωνόταν με την εκτίμηση ότι δεν έπρεπε ν' αντιπαρατίθεται η ειρηνική στη μη ειρηνική μορφή πάλης, ότι η μορφή θα εξαρτιόταν από τις συγκεκριμένες συνθήκες.3
Καθόρισε ότι η πάλη κατά του νεοφασισμού έπρεπε να γίνεται στο όνομα της δημοκρατίας, που θα εξασφάλιζε τις ελευθερίες του λαού, θα καταργούσε το παρακράτος και όλα τα εξωπολιτικά κέντρα εξουσίας, θα έφραζε το δρόμο στην επαναφορά φασιστικών ή μισοφασιστικών καθεστώτων, υπέρ μιας δημοκρατίας απαλλαγμένης από την κηδεμονία των Αμερικανών και άλλων ιμπεριαλιστών. Ως απάντηση στη στάση των αστικών κομμάτων, το 9ο Συνέριο εκτιμούσε την εξασφάλιση της ελεύθερης έκφρασης του λαού από προσωρινή κυβέρνηση των κομμάτων και οργανώσεων που αντιτίθονταν στο νεοφασιστικό καθεστώς.
Για τη μετάβαση
Το πρόγραμμα που ψηφίστηκε από το 9ο Συνέδριο του ΚΚΕ
Το πρόγραμμα που ψηφίστηκε από το 9ο Συνέδριο του ΚΚΕ
Η «Νέα Δημοκρατία», με τον προσδιορισμό «δημοκρατικό πολιτικό καθεστώς»,4 εντάχτηκε στο Πρόγραμμα του ΚΚΕ ως ένα αρχικό σημείο του πρώτου σταδίου της «ενιαίας επαναστατικής διαδικασίας», ενώ θεωρούνταν ότι πίσω από αυτό θα σήμαινε επιστροφή στο καθεστώς της αστικής δημοκρατίας προχουντικού τύπου. Το 9ο Συνέδριο υποστήριζε ότι, προκειμένου να συγκεντρωθούν περισσότερες δυνάμεις, δεν έπρεπε να προβληθεί ως άμεση επιδίωξη το πρόγραμμα της δημοκρατικής αντιιμπεριαλιστικής επανάστασης, καθώς στόχος ήταν να προσελκυστούν άλλες δυνάμεις της μη μονοπωλιακής αστικής τάξης, που μπορούσαν να δεχτούν τη «Νέα Δημοκρατία»5, όχι, όμως, και βαθιούς μετασχηματισμούς.
Παράλληλα, υπογράμμιζε ότι το ΚΚΕ δεν έθετε πρόβλημα αλλαγής της κρατικής μορφής κυριαρχίας από την άρχουσα τάξη, αλλά πρόβλημα περάσματος στη λαοκρατική εξουσία. Ο τελικός σκοπός του Κόμματος ήταν η ανατροπή του καπιταλιστικού συστήματος και η εγκαθίδρυση του σοσιαλισμού, καθώς εκτιμούσε ότι ήταν «ώριμες οι υλικές προϋποθέσεις για σοσιαλιστικό μετασχηματισμό». Επειδή, όμως, για το σοσιαλιστικό μετασχηματισμό απαιτούνταν και οι υποκειμενικές προϋποθέσεις - η συγκέντρωση και η ετοιμασία των αναγκαίων δυνάμεων - δεν μπορούσε να λυθεί ως πρόβλημα αν δεν παίρνονταν υπόψη τα υπάρχοντα εθνικά, δημοκρατικά προβλήματα, πολύ περισσότερο που αυτά συνδέονταν και με το σοσιαλιστικό μετασχηματισμό.6
Ολα τα παραπάνω, όπως και ο προσδιορισμός του σοσιαλισμού ως «τελικού» σκοπού, υποδήλωνε με σαφήνεια ότι υπήρχαν άμεσοι, ενδιάμεσοι κοινωνικοπολιτικοί και οικονομικοί στόχοι, μεταβατικό πολιτικό καθεστώς στο έδαφος του καπιταλισμού, με το οποίο αποσπούνταν η καθημερινή πάλη από την πάλη για το σοσιαλισμό.
Για το «κομματικό πρόβλημα»
Αναγνωρίστηκε ότι το 8ο Συνέδριο συνήλθε χωρίς να υπάρχουν Κομματικές Οργανώσεις. Εκτιμούσε ότι από το 8ο Συνέδριο έως τη 12η Ολομέλεια στη δουλειά του Κόμματος κυριαρχούσε βασικά δεξιά οπορτουνιστική παρέκκλιση. Ως έκφραση της παρέκκλισης αναφερόταν η θέση για το ειρηνικό πέρασμα στο σοσιαλισμό, για την εθνική αστική τάξη, η επικύρωση της λικβινταριστικής Απόφασης του 1958 για τη διάλυση των παράνομων Κομματικών Οργανώσεων. Αποδόθηκαν ευθύνες στην τότε ΚΕ και ιδιαίτερα στο ΠΓ.
Τα ντοκουμέντα διαφοροποιούσαν την ιεράρχηση των αιτιών του «κομματικού προβλήματος» σε σχέση με προηγούμενες θέσεις. Στη σειρά των αιτιών προτάχτηκε η ανεπάρκεια της καθοδήγησης του Κόμματος, η λειψή αφομοίωση και η μη δημιουργική εφαρμογή της μαρξιστικής - λενινιστικής θεωρίας, οι παραβιάσεις βασικών λενινιστικών αρχών· σε πρώτη γραμμή της συλλογικότητας της δουλειάς και της κοινωνικής σύνθεσης του Κόμματος. Αναφέρονταν, στη συνέχεια, οι σοβαρές δυσκολίες που δημιουργήθηκαν για το ΚΚΕ και το κίνημα γενικότερα μετά από τις δύο αλλεπάλληλες ήττες (του 1944 και του 1949), οι δυσκολίες στην ανασυγκρότηση παράνομων Κομματικών Οργανώσεων, η πολύπλευρη πίεση του εχθρού σε συνδυασμό με την απουσία από την Ελλάδα σημαντικού τμήματος στελεχών και μελών και της ίδιας της καθοδήγησής του.
Στις αιτίες, επίσης, συμπεριλαμβάνονταν οι δυσκολίες του συνδυασμού της παράνομης με τη νόμιμη δουλειά, οι κοινοβουλευτικές αυταπάτες που αναπτύχθηκαν από την εκλογική άνοδο της ΕΔΑ, ιδιαίτερα το 1958.
Η ανάλυση για την ανάπτυξη του καπιταλισμού
Οσον αφορά την ανάπτυξη του καπιταλισμού, διαπίστωνε: «Η Ελλάδα, χώρα με μέσο επίπεδο ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων, με διαμορφωμένο κρατικομονοπωλιακό καπιταλισμό και με χαρακτηριστικό γνώρισμα τη σημαντική εξάρτηση από το ξένο μονοπωλιακό κεφάλαιο και το διεθνή ιμπεριαλισμό, γίνεται χώρα βιομηχανική - αγροτική».7
Για το ζήτημα αν η Ελλάδα ήταν βιομηχανική - αγροτική ή βρισκόταν σε πορεία να γίνει βιομηχανική - αγροτική είχε γίνει μεγάλη συζήτηση κατά την επεξεργασία των Θέσεων στη 18η Ολομέλεια. Τελικά, το Κόμμα δεν έπαιρνε υπόψη στα κριτήρια ανάλυσης και εκτίμησης του καπιταλισμού στην Ελλάδα την ανισομετρία, την αλληλεξάρτηση που εμφανίζεται στις σχέσεις ανάμεσα στα κράτη στην παγκόσμια καπιταλιστική οικονομία.
Ορισμένα πραγματικά στοιχεία της ελληνικής οικονομίας και της αστικής διαχείρισης (π.χ. η πορεία της εκβιομηχάνισης, οι περιορισμένες Αμεσες Ξένες Επενδύσεις, οι φιλομονοπωλιακές ρυθμίσεις των κυβερνήσεων που ευνοούσαν το ξένο κεφάλαιο κ.λπ.) ερμηνεύονταν με τρόπο απόλυτο και λαθεμένο μεθοδολογικά. Το αποτέλεσμα ήταν να μη συνδέεται η καπιταλιστική ανάπτυξη με την πορεία έκτασης των καπιταλιστικών σχέσεων, και έτσι να μην ερμηνεύονται αντικειμενικά η ανάπτυξη του καπιταλισμού στην Ελλάδα, η θέση του στο διεθνές ιμπεριαλιστικό σύστημα, οι σχέσεις του με τα άλλα καπιταλιστικά κράτη (βλέπε θέσεις για υποδούλωση από το ξένο κεφάλαιο, για εθελοδουλία της αστικής τάξης κ.λπ.).
Για τα στάδια
Το Πρόγραμμα που αποφάσισε το 9ο Συνέδριο, παρά τις βελτιώσεις που επέφερε σε σχέση με εκτιμήσεις - διαπιστώσεις και την κριτική προηγούμενων Αποφάσεων, στην ουσία άφησε άθικτη τη βασική γραμμή του 8ου Συνεδρίου, δηλαδή τη λογική των δύο σταδίων της επαναστατικής διαδικασίας, όπως και το ζήτημα της εκτίμησης της ανάπτυξης του ελληνικού καπιταλισμού και της ερμηνείας της θέσης του στο διεθνές ιμπεριαλιστικό σύστημα.
Επίσης, συνέχισε να μην προσδιορίζει αντικειμενικά ταξικά μέρος των αστικών πολιτικών δυνάμεων και τη στάση απέναντί τους. Υιοθετούσε την ουτοπική εκτίμηση του Διεθνούς Κομμουνιστικού Κινήματος ότι ο ιμπεριαλισμός, παρ' όλες τις προσπάθειές του, δεν μπόρεσε ν' αλλάξει τον γενικό συσχετισμό των δυνάμεων προς όφελός του, ότι την κύρια κατεύθυνση στην ανάπτυξη της ανθρωπότητας την καθόριζαν το παγκόσμιο σύστημα του σοσιαλισμού, η διεθνής εργατική τάξη, όλες οι επαναστατικές δυνάμεις.8
Ενώ εκτιμούσε ότι στην Ελλάδα υπήρχαν οι υλικές προϋποθέσεις για τον σοσιαλιστικό μετασχηματισμό, υποστήριζε ότι ο χαρακτήρας της επανάστασης καθορίζεται από τη θέση της κάθε χώρας στο ιμπεριαλιστικό σύστημα και από τον συσχετισμό δυνάμεων. Εκανε λόγο για δύο αντιθέσεις στην καπιταλιστική κοινωνία: Τη βασική, κεφαλαίου - εργασίας, και ως κυρίαρχη μία άλλη, την αντίθεση ανάμεσα στις μονοπωλιακές και τις μη μονοπωλιακές δυνάμεις, εντάσσοντας στις δεύτερες τμήματα της αστικής τάξης και όλα τα μεσαία στρώματα. Σε αυτήν την ταξική ανάλυση οικοδομούσε τη στρατηγική των δύο σταδίων και τον αντίστοιχο καθορισμό των κινητήριων επαναστατικών δυνάμεων.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
1. Η αμφισβήτηση του χαρακτηρισμού της δικτατορίας ως φασιστικής είχε τεθεί σε προηγούμενες Ολομέλειες της ΚΕ απ' ορισμένα μέλη, που θεωρούσαν ότι ο χαρακτηρισμός της ως φασιστικής δεν ανταποκρινόταν, παρέπεμπε στον προπολεμικό φασισμό που αναπτύχθηκε σε συνθήκες κρίσης και σε φάση προετοιμασίας του Β' Παγκόσμιου Πολέμου. Ετσι, επιλέχτηκε ο όρος νεοφασισμός, που θεωρήθηκε ότι απέδιδε την πραγματικότητα στις τότε συνθήκες, σε περίοδο που, όπως εκτιμιόταν, ο συσχετισμός ήταν υπέρ των δυνάμεων του σοσιαλισμού.
2. Το 9ο Συνέδριο του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας, σελ. 124, έκδ. της ΚΕ του ΚΚΕ, Αθήνα, 1974.
3. Ο.π., σελ. 131 - 132.
4. Ο.π., σελ. 174 - 182.
5. Ο.π., σελ. 118.
6. Ο.π., σελ. 115.
7. Ο.π., σελ. 169.
8. Ο.π., σελ. 161.