Η μεγάλη καταστροφή, τη σφραγίδα της οποίας έχει η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝΕΛ,που έπληξε τα λαϊκά στρώματα της Ανατολικής Αττικής τη βδομάδα που μας πέρασε, έφερε για μια ακόμα φορά στην επιφάνεια την παντελή έλλειψη προετοιμασίας του κρατικού μηχανισμού να ανταπεξέλθει σε μια καταστροφή.
Παράλληλα, τα «μέτρα στήριξης» των πυρόπληκτων αναδεικνύουν πως το αστικό κράτος όχι μόνο δεν θέλει και δεν μπορεί να δράσει ως ουσιαστικός αρωγός των λαϊκών στρωμάτων μετά από μια τέτοια καταστροφή, αλλά, αντίθετα, πως αξιοποιεί μια τέτοια καταστροφή τόσο για να εμφανίσει ένα επικοινωνιακό πρόσωπο αλλά ακόμα και για να επιταχύνει την κερδοφορία του κεφαλαίου.
Η τεράστια καταστροφή στην Ανατολική Αττική δεν ήταν «θέλημα θεού» και δεν προήλθε από καταστάσεις πέρα απ' τον έλεγχο του ανθρώπου.
Πρωτοφανή καιρικά φαινόμενα δεν είναι οι ισχυροί άνεμοι στην Αττική στα τέλη Ιούλη... και η καταστροφή έχει τη σφραγίδα της κυβέρνησης, όσο και αν προσπαθεί να κρύψει τις πελώριες ευθύνες της.
Οι τεράστιες ευθύνες της κυβέρνησης όμως αναδεικνύονται και στον τρόπο και τη δυνατότητα διαχείρισης της κατάστασης μετά την εκδήλωση της καταστροφής.
Ας εστιάσουμε λοιπόν σε μια δεδομένη καταστροφή, παραβλέποντας για λίγο πως μια διαφορετική πολιτική θα μπορούσε να την αποτρέψει ή έστω να την περιορίσει σημαντικά, και ας δούμε τον τρόπο διαχείρισής της απ' την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝΕΛ.
«Σμπαραλιασμένοι» κρατικοί μηχανισμοί έκτακτων αναγκών...
Ως πρώτα μέτρα, η κυβέρνηση, διά στόματος του κυβερνητικού εκπροσώπου, έσπευσε να διαβεβαιώσει πως έχει ήδη μεριμνήσει για την αντιμετώπιση των συνεπειών, εξασφαλίζοντας, μεταξύ άλλων, «σίτιση, νερό και χυμούς για όσους από τους πληγέντες φιλοξενούνται στο Γυμναστήριο της Ραφήνας» (η υπογράμμιση δική μας...).
Ομως, αν φύγουμε απ' το επίπεδο τέτοιων κυβερνητικών δηλώσεων, οι συνέπειες της καταστροφής στους πυρόπληκτους είναι τεράστιες και τα κυβερνητικά μέτρα όχι μόνο δεν αντιμετωπίζουν, αλλά ούτε καν ανακουφίζουν ουσιαστικά.
Ο αριθμός των κατεστραμμένων σπιτιών ανέρχεται σε αρκετές χιλιάδες, ενώ ο αριθμός των αστέγων είναι πολλαπλάσιος, καθώς οι περιοχές αυτές μετατράπηκαν σε de facto περιοχές αμιγούς, κύριας κατοικίας τις τελευταίες δεκαετίες.
Απέναντι σ' αυτές τις ανάγκες, η κρατική μέριμνα αποδεικνύεται τραγικά ανεπαρκής. Τα 240 κρεβάτια που «προσέφερε» το υπουργείο εργασίας είναι σταγόνα στον ωκεανό.
Η παντελής έλλειψη προετοιμασίας απ' την κρατική μηχανή αφορά ακόμα πιο στοιχειώδεις ανάγκες. Οι διάφορες κρατικές δομές, απ' τα υπουργεία μέχρι την Περιφέρεια, αποδεικνύονται ανίκανες να εξασφαλίσουν ακόμα και τη σίτιση και την παροχή ειδών πρώτης ανάγκης στους άστεγους.
Αντ' αυτού, η κάλυψη τέτοιων αναγκών επαφίεται σε «εισφορές» από διάφορες εταιρείες που φυσικά βρίσκουν ευκαιρία, πάνω στη βάση των τραγικών ελλείψεων της κυβερνητικής πολιτικής, να διαφημίσουν ένα κοινωνικό προσωπείο, δωρίζοντας μερικές χιλιάδες χυμούς.
Η αντιμετώπιση στη Μάνδρα και στην Ανατολική Αττική βασίστηκαν πάνω σε εθελοντές, σε συγκέντρωση τροφίμων και στην αλληλεγγύη των εργαζομένων. Ο απεγκλωβισμός απ' τις παραλίες βασίστηκε στα ψαράδικα της περιοχής, ενώ οι προμήθειες για τους πυρόπληκτους συγκεντρώθηκαν εθελοντικά.
Η ανικανότητα της κυβέρνησης να οργανώσει το στοιχειώδες, δηλαδή να καλύψει τη σίτιση, τη στέγαση και την περίθαλψη μερικών εκατοντάδων θυμάτων της καταστροφής, οδηγεί στο συμπέρασμα πως μια καταστροφή μεγαλύτερης έκτασης θα έχει τραγικές συνέπειες. Ομως, μια αντίστοιχη καταστροφή με δεκάδες χιλιάδες άστεγους θα οδηγήσει σε τρομακτική ανθρωπιστική κρίση.
Και αξίζει να σκεφτεί κανείς πως η πιθανότητα εκδήλωσης μιας τέτοιας κρίσης στην Αττική ή σε άλλη περιοχή της χώρας κάθε άλλο παρά μηδενική είναι.
Ο σεισμός του 1999 προήλθε από ένα σχετικά επιφανειακό ρήγμα στη Δυτική Αττική και οδήγησε σε σημαντικές καταστροφές σε μια σχετικά αραιοκατοικημένη περιοχή της Αττικής, καθώς ο προσανατολισμός του ρήγματος οδήγησε το μεγάλο μέρος της ενέργειας του σεισμού προς τη θάλασσα, μακριά απ' τις πυκνοκατοικημένες περιοχές του κέντρου της Αθήνας.
Αν ο προσανατολισμός του ρήγματος ήταν διαφορετικός, οι επιπτώσεις στην Αττική θα ήταν δραματικές.
Οπως συντείνουν σχεδόν όλοι οι ειδικοί, το ενδεχόμενο ενός μεγάλου σεισμού που θα πλήξει την Αττική την επόμενη 20ετία είναι σημαντικό. Και το σίγουρο είναι πως ένας αρκετά μεγάλος αριθμός από κτίρια θα αχρηστευτεί σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο και πως ο αριθμός των λειτουργικά αστέγων θα εκτιναχθεί στις δεκάδες χιλιάδες.
Η περίπτωση εμπλοκής της χώρας σε μια πολεμική αναμέτρηση, περίπτωση που πολλαπλασιάζεται λόγω της πολιτικής της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝΕΛ ως σημαιοφόρου του ΝΑΤΟ στην ευρύτερη περιοχή, επίσης είναι ένα άλλο αντίστοιχο ενδεχόμενο.
Και οι δυνατότητες της κρατικής μηχανής να ανταπεξέλθει στο στοιχειώδες αποδεικνύονται ανύπαρκτες.
Διαχρονικά οι κυβερνήσεις και τώρα η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝΕΛ έχουν δημιουργήσει τρομακτικές ανεπάρκειες στον συγκεκριμένο τομέα.
Παρά τους τερατώδεις προϋπολογισμούς, τα εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ σε οπλικά συστήματα, τα δισεκατομμύρια του ΕΣΠΑ, το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων, η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ, τα υπουργεία, η Περιφέρεια Αττικής δεν έχουν ούτε καν στοιχειώδεις προβλέψεις για αντιμετώπιση έκτακτων καταστροφών.
Δεν υπάρχουν μηχανισμοί ουσιαστικής πολιτικής προστασίας, με επαρκή αποθέματα τροφίμων, υλικού και εξοπλισμού, με προδιαλεγμένους χώρους κατάλληλης στέγασης των αστέγων με τρόπο που να εξασφαλίζονται η οικογενειακή συνοχή, συνθήκες διαβίωσης.
Δεν υπάρχει εξοπλισμός και προσωπικό που να μπορεί να ανταπεξέλθει ούτε καν σε μια κρίση σχετικά μικρών διαστάσεων. Δεν υπάρχει κατάλληλος σχεδιασμός έκτακτης ανάγκης, δεν έχει γίνει κανενός είδους σχετική εκπαίδευση του πληθυσμού, ώστε να μπορεί να διαχειριστεί τέτοιες επείγουσες καταστάσεις.
Οικονομικά μέτρα επικοινωνιακού χαρακτήρα
Παράλληλα, τα μέτρα οικονομικής στήριξης που ανακοίνωσε η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝΕΛ είναι σχεδόν για γέλια.
Το ποσό των 20 εκατ. ευρώ είναι προκλητικά ανεπαρκές για τη στήριξη μιας ολόκληρης κατεστραμμένης περιοχής, ιδιαίτερα αν το συγκρίνει κανείς με τα εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ ετήσιων επιδοτήσεων στους εφοπλιστές ή τα δισ. ευρώ επιδοτήσεις προς το μεγάλο κεφάλαιο μέσα απ' τους αναπτυξιακούς νόμους.
Αντί όμως να υλοποιηθούν μέτρα πρόληψης των καταστροφών, έρχεται η αποζημίωση ως μηχανισμός εκ των υστέρων «ανταπόδοσης» γιατί αυτή κοστίζει λιγότερο για το κράτος. Πρόκειται για ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα της λογικής κόστους - οφέλους, όπου οι λαϊκές ανάγκες θυσιάζονται στο βωμό του κέρδους.
Η υλοποίηση μέτρων πρόληψης είναι σημαντικά ακριβότερη για το αστικό κράτος απ' τις αποζημιώσεις, αφού η καταστροφή θα χτυπήσει σε ένα σημείο, ενώ η πρόληψη πρέπει να γίνει παντού.
Παράλληλα, η κυβέρνηση θεωρεί ότι μπορεί να ξεπλύνει τις πελώριες ευθύνες της με ορισμένες ισχνές αποζημιώσεις και βρίσκεται σε ένα επικοινωνιακό παιχνίδι για να εμφανίσει ότι κάτι δίνει.
Ομως 5.000 ευρώ δεν είναι αρκετά για ένα κατεστραμμένο σπίτι και ένα κατεστραμμένο αυτοκίνητο. Πολύ δε περισσότερο για το σοκ που έχουν υποστεί χιλιάδες άνθρωποι που ξαφνικά δεν μπορούν να αισθανθούν ασφαλείς πουθενά.
Δεν υπάρχει κανενός είδους ανακοίνωση για μέτρα αποκατάστασης των κατεστραμμένων σπιτιών, παρά μόνο κάποιες αναφορές για χαμηλότοκα δάνεια που δικαιούνται οι πυρόπληκτοι, δηλαδή για έναν μηχανισμό με τον οποίο αρκετές καμένες περιουσίες μπορεί να περάσουν σταδιακά στα χέρια του τραπεζικού κεφαλαίου.
Η ανάγκη άμεσης διεκδίκησης της πλήρους αποκατάστασης του συνόλου των απωλειών κάθε λαϊκής οικογένειας έρχεται αποφασιστικά στο προσκήνιο.
Ακόμα περισσότερο, νομίζει η κυβέρνηση πως με 1.000 ευρώ το μήνα θα αντικαταστήσει έναν χαμένο γονιό; Πως με έναν διορισμό στο Δημόσιο ...θα λύσει το πρόβλημα μιας οικογένειας που διαλύθηκε εξαιτίας της κυβερνητικής ανικανότητας;
Τα φορολογικά μέτρα «ελάφρυνσης» που εξήγγειλε προκαλούν, τέλος, περισσότερο οργή παρά ανακούφιση. Εκτός από αναμάσημα πραγμάτων που είναι τόσο προφανή, μόνο και μόνο για να μιλήσει περισσότερη ώρα στην τηλεόραση ο κυβερνητικός εκπρόσωπος, όπως το ότι δεν θα πληρώσουν τέλη κυκλοφορίας τα καμένα αυτοκίνητα, τα φορολογικά μέτρα είναι απλά «πληρώστε αργότερα»... Τα μέτρα της κυβέρνησης δεν προβλέπουν, ούτε καν, κάποια ουσιαστική ελάφρυνση απ' την υπέρογκη φοροκλοπή στην οποία υποβάλλονται οι εργαζόμενοι.
Η μη πληρωμή του ΕΝΦΙΑ για έναν χρόνο επίσης προκαλεί θυμηδία, αφού μεταφράζεται πως μέσα σε έναν χρόνο τα κατεστραμμένα σπίτια θα έχουν αποκατασταθεί...
Εκτός αν η κυβέρνηση μιλάει για νέους ιδιοκτήτες, που θα αγοράσουν «μπιρ παρά» τις κατεστραμμένες περιοχές για να προχωρήσουν σε επενδύσεις... Να σημειώσουμε επίσης ότι οι εξαγγελίες της κυβέρνησης έγιναν πριν προχωρήσει η σχετική καταγραφή για να προσδιοριστεί το αναγκαίο συνολικό ποσό των μέτρων.
Ο πραγματικός ρόλος του κράτους
Είναι εύλογες ορισμένες φωνές αγανάκτησης που ακούγονται από κατοίκους της περιοχής, ότι «δεν υπάρχει κράτος».
Αξίζει όμως να σκεφτούμε πως η κρατική μηχανή αποδεικνύεται εξαιρετικά αποτελεσματική στην επιβολή εξοντωτικών φόρων στα λαϊκά στρώματα ή στην επιβολή της τάξης απέναντι στο εργατικό - λαϊκό κίνημα, με αστυνομοκρατία και δίκες λαϊκών αγωνιστών, αλλά εξαιρετικά ανίκανη στο να ανταπεξέλθει σε στοιχειώδεις έκτακτες ανάγκες. Αποδεικνύεται, για μια ακόμα φορά, πως κράτος είναι «η βία της άρχουσας τάξης απέναντι στις υποτελείς τάξεις». Το αστικό κράτος δεν έχει στόχο να προστατεύσει τα λαϊκά στρώματα. Εχει ως στόχο να τα υποτάσσει, να οργανώνει την εκμετάλλευση και την καταπίεση.
Ενα επίπεδο προστασίας των λαϊκών στρωμάτων φυσικά εξασφαλίζεται από κάθε αστικό κράτος, για οικονομικούς και πολιτικούς λόγους.
Ωστόσο, το επίπεδο αυτό δεν καθορίζεται πουθενά, στον καπιταλισμό, απ' τις λαϊκές ανάγκες. Οι υλικές δυνατότητες για υψηλότατο επίπεδο προστασίας σήμερα υπάρχουν, αλλά έρχονται σε αντιπαραβολή με την κερδοφορία του κεφαλαίου, που αντιμετωπίζει π.χ. τα αποθέματα τροφίμων και ειδών πρώτης ανάγκης ως βάρος ή, στην καλύτερη περίπτωση, ως μια σημαντική κρατική αγορά, απ' την οποία μπορεί να βγάλει υψηλότατο κέρδος. Οι αποσπασματικές «δωρεές» των ομίλων είναι «σταγόνα στον ωκεανό», σε σχέση με τα οφέλη απ' την κρατική στήριξη και τις φοροελαφρύνσεις.
Οι ανάγκες μας στο προσκήνιο
Η κυβερνητική πολιτική ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝΕΛ και όλων των προηγούμενων κυβερνήσεων, οι τραγικές ελλείψεις του κρατικού μηχανισμού διαχείρισης έκτακτων καταστάσεων και η οικονομική πολιτική, που όχι μόνο δεν στηρίζει ουσιαστικά, αλλά αξιοποιείται τόσο ως εργαλείο προπαγάνδας όσο και ως μηχανισμός καπιταλιστικής συσσώρευσης, αποδεικνύουν πως οι ανάγκες των λαϊκών στρωμάτων είναι ασύμβατες με τον καπιταλιστικό δρόμο ανάπτυξης.
Καπιταλισμός σημαίνει πως δεν υπάρχει ουσιαστική πρόνοια για την αντιμετώπιση έκτακτων καταστάσεων, που να καλύπτει τις σύγχρονες κοινωνικές ανάγκες, παρά τις υπαρκτές υλικές δυνατότητες.
Σε αντιδιαστολή με αυτήν την άσχημη πραγματικότητα, ο ριζικά διαφορετικός δρόμος ανάπτυξης της εργατικής εξουσίας και του επιστημονικού κεντρικού σχεδιασμού στη βάση της κοινωνικοποιημένης συγκεντρωμένης παραγωγής μπορεί να εξασφαλίσει ουσιαστικές δομές αντιμετώπισης έκτακτων καταστάσεων, να εξασφαλίσει την άμεση και ταχεία αποκατάσταση κάθε είδους ζημιών και καταστροφών, τόσο προλαμβάνοντας σε μεγάλο βαθμό σχετικές καταστροφές όσο και αντιμετωπίζοντάς τες ως κοινωνική υποχρέωση και όχι ως ατομικό πρόβλημα του καθενός.
Σήμερα, ανοίγουμε αυτόν τον ελπιδοφόρο δρόμο οργανώνοντας την πάλη μας απέναντι στην πολιτική του κεφαλαίου.
Επιδεικνύουμε μέσα απ' το εργατικό κίνημα την έμπρακτη αλληλεγγύη μας για να καλύψουμε τις ανάγκες των εργαζομένων και διεκδικούμε τη χορήγηση πρόσθετων ενισχύσεων με κοινωνικά κριτήρια και την άμεση αποκατάσταση του συνόλου των ζημιών της λαϊκής οικογένειας.
Του
Γρηγόρη ΛΙΟΝΗ*
*Ο Γρηγόρης Λιονής είναι μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ, υπεύθυνος του Τμήματος Οικονομίας
