Και αν τον ρωτούσε κανείς, πες μας τι άφησες σε αυτή τη γη, η απάντηση θα ήταν: τα ακριβώς αντίθετα από όσα (δεν) άφησαν οι κυρ-Παντελήδες αυτού του κόσμου.
Σφυροδρέπανος
Λέει ο ποιητής/στιχουργός (όχι ο Βαγγέλης) πως αν ήσουν παρών σε όλα όσα έπρεπε να είσαι σε αυτόν τον κόσμο, τότε δε θα λείψεις ποτέ. Κι ο Μάνος έβρισκε χρόνο και ήταν παρών σε όλα. Για αυτό μας λείπει λίγο παραπάνω, γιατί είχαμε συνηθίσει να τον βρίσκουμε παντού.
Παρών σε όλες τις κινητοποιήσεις, σε δράσεις-συσκέψεις των εκπαιδευτικών, για την Παλαιστίνη ή για το αγαπημένο του νησί, στις εκδηλώσεις που του κέντριζαν την “περιέργεια” -και ήταν αστείρευτος, με δίψα να τα δει και να τα μάθει όλα-, στα μαθήματα στο Στέκι, σε εκδρομές και λαϊκά προσκυνήματα, στο θέατρο ή το σινεμά -ιδίως αν είχαν πολιτικό ενδιαφέρον- σε εκθέσεις και μουσεία. Και όλα αυτά μπορούσε να τα χωρέσει σε ένα 24ωρο, γράφοντας και κάνα δυο κείμενα με τις εντυπώσεις του, σαν ανταποκριτής. Δύσκολα θα έβρισκες άλλον άνθρωπο να κάνει πράξη το σύνθημα “άδραξε τη μέρα”, όπως το έκανε αυτός. Βαριόταν θανάσιμα την απραξία και ζούσε κάθε μέρα γεμάτα, σα να ήταν η τελευταία, έχοντας μέσα του τη νιότη του κόσμου.
Ο Μάνος ανήκε στο σπάνιο είδος του λαϊκού διανοούμενου, χωρίς κόκκο λαϊκισμού ή διανοουμενισμού. Γνήσια λαϊκός και μαζικότατο στοιχείο, είχε -χωρίς να το επιδιώκει- παντού και σε όλους τους χώρους γνωστούς, ανθρώπους που τον εκτιμούσαν και τον σταματούσαν να του μιλήσουν, ευήκοα ώτα να προσέξουν τι θα τους πει -και ήταν, ως συνήθως, εύστοχα και ενδιαφέροντα. Είχε χαρακτηριστική ευκολία να γράφει κείμενα ακατάπαυστα, να βρίσκει την ουσία στα πιο σύνθετα ζητήματα, να την εξηγεί με τον πιο απλό τρόπο, να παραθέτει σκέψεις και επιχειρήματα και να οπλίζει με αυτά τους αναγνώστες του. Κι αυτό εξηγεί γιατί όσα έγραφε είχαν τέτοια απήχηση, γίνονταν πραγματικό εργαλείο και γνώριζαν τέτοια διάδοση.
Ο Μάνος ήταν αληθινός δάσκαλος -όχι μόνο με την ιδιότητα του εκπαιδευτικού. Και το πιο σπουδαίο που μας έδωσε ήταν το μάθημα της σεμνότητας. Δεν είχε ίχνος έπαρσης και αυτοπροβολής, έσπαγε τον πληθυντικό, το από καθέδρας ύφος, τους τύπους που βαριόταν αφόρητα. Δε μιλούσε ποτέ ως… αυθεντία, “έτσι νομίζω, δεν ξέρω”, πρόσθετε συχνά στο τέλος. Δεν είχε πρόβλημα να “τσαλακωθεί”, να αυτοσαρκαστεί, δεν είχε καμία ανάγκη να πουλήσει μούρη και τουπέ, για να σε κερδίσει. Το κατάφερνε κάνοντας ακριβώς το αντίθετο.
Μπορούσες να τον δεις να χαίρεται σαν μαθητούδι που έκανε σκανταλιά, πχ όταν έγραφε κάτι “αιρετικό” που ήξερε πως θα προκαλέσει αντιδράσεις. Να είναι σαν μικρό παιδί που δεν ήξερε -και ρωτούσε τους άλλους- τι φάρμακα πρέπει να πάρει και τι του επιτρέπει η υγεία του να φάει. Έβρισκε χρόνο για όλα τα άλλα, τα ωραία, μεγάλα και συλλογικά, και δεν του περίσσευε πάντα για τον εαυτό του και ό,τι θεωρούσε πεζό και δευτερεύον. Σαν αφηρημένη διανόηση. Ή μάλλον… αφηρημένος “λαϊκός διανοούμενος”.
Τον Μάνο δεν είχαμε ευκαιρία να τον αποχαιρετήσουμε όπως θα θέλαμε, δεν είχαμε χρόνο να χωνέψουμε την απώλειά του. Στα τελευταία, η πανδημία τον κρατούσε σπίτι (θηρίο στο κλουβί, πες καλύτερα) στις κινητοποιήσεις, και δε μας άφησε περιθώριο ούτε καν για ένα επισκεπτήριο στο νοσοκομείο, όπου έβγαζε τη γλώσσα στον θάνατο, και είχε ακλόνητη πίστη στην επιστήμη, ως το τέλος, παρά τα όσα περνούσε.
Και αν τον ρωτούσε κανείς, πες μας τι άφησες σε αυτή τη γη, η απάντηση θα ήταν: τα ακριβώς αντίθετα από όσα (δεν) άφησαν οι κυρ-Παντελήδες αυτού του κόσμου. Μας άφησε ένα βουνό γλυκιές αναμνήσεις, μια σπουδαία κληρονομιά με τα γραπτά του -διαχρονικά και επίκαιρα μέχρι σήμερα- και είναι αυτά ακριβώς που τον φέρνουν κοντά μας σήμερα, αλλά υπογραμμίζουν και την απουσία του.
Μάνος Δούκας Σφυροδρέπανος
Ο Μάνος Δούκας μέσα από τα γραπτά τουΜε αφορμή τη σημερινή επέτειο των γενεθλίων του, παραθέτουμε είκοσι από τα πιο αντιπροσωπευτικά του κείμενα. Τα περισσότερα είναι διαχρονικά και άκρως επίκαιρα, σα να γράφτηκαν σήμερα… Μέσα από αυτά άλλωστε τον γνώρισε και τον αγάπησε πολύς κόσμος -και ας μην τον είχε συναντήσει ποτέ. Κι ίσως πρέπει κάποτε να βγουν σε βιβλίο, για να τα δούνε κι άλλοι, που δεν έτυχε να τα διαβάσουν…
Κατιούσα-Λογική… και… συναίσθημα
Ήρωες θα υπάρχουν πάντα. Αλλά οι ήρωες δεν ζητάνε παράσημα. Αγωνίζονται σταθερά και κάθε μέρα. Γράφουν τη σύγχρονη ιστορία. Και δεν τους δείχνει ποτέ η τηλεόραση. Ψέματα λέω;
-«GO BACK»… Μυτιλήνη 24/12/1944 -Στα δικά μας «Δεκεμβριανά»… νίκησε ο λαός!
Ένα ιστορικό γεγονός που αξίζει να το ξέρει κανείς, κι ας μην είναι Μυτιληνιός.
- Ο Λένιν για τη θρησκεία: “Η θρησκεία είναι ατομική υπόθεση του καθενός”
Για το κόμμα του σοσιαλιστικού προλεταριάτου η θρησκεία δεν είναι ατομική υπόθεση. Το κόμμα μας είναι ένωση συνειδητών, πρωτοπόρων αγωνιστών για την απελευθέρωση της εργατικής τάξης. Μια τέτοια ένωση δεν μπορεί και δεν πρέπει να στέκει αδιάφορη απέναντι στην έλλειψη συνειδητότητας, στην καθυστέρηση ή στο σκοταδισμό με τη μορφή θρησκευτικών δοξασιών
-Μόνο ένας φασίστας έχει πολεμήσει ηρωικά για την ελευθερία της πατρίδας: ο Πρέκας … στο σινεμά.
Σιγά λοιπόν τα καλτσόν ρε «μαχητές». Μην ξεχάσετε τις περικνημίδες και σας δαγκώσει κανάς σκίουρος. Μια σκέψη όμως «βασανίζει» το μυαλό μου … Αν οι 300 του Λεωνίδα πολεμούσαν σαν χρυσαυγίτες (μια υπόθεση ρε αδερφέ) τι θα είχε γίνει;
Τα σκάνδαλα αυτών που υποτίθεται ότι «είχαν καθαρά χέρια», «δεν έφαγαν», «έδωσαν ψωμάκι στο λαό» και άλλα τέτοια ανέκδοτα.
-Τα μεγάλα ψέματα για το… οικονομικό θαύμα της Χούντας
Ας δούμε μερικά στοιχεία αυτού του «θαύματος» και κατά πόσο αυτά ήταν «θαυμάσια» για το λαό. Ας δούμε κάποια από τα μεγάλα ψέματα που λένε ακόμα για τη χούντα.
-Οι εργατικές πολυκατοικίες του σοσιαλισμού
Όπως έλεγε κι η ξεναγός μας στην Τσεχία (αφού πρώτα είχε πει το γνωστό παραμύθι): “Τώρα τις βάφουν με έντονα χρώματα και είναι μια χαρά”. Δηλαδή ακόμα και σήμερα, μ’ ένα… βάψιμο, οι σοσιαλιστικές πολυκατοικίες γίνονται πάλι “καλές” και “σύγχρονες”; Δηλαδή ακόμα και σήμερα το στεγαστικό πρόβλημα στις χώρες αυτές το λύνει ο… σοσιαλισμός; Ή απλώς… ποιος νοιάζεται πιά σήμερα για το πού κατοικούν και ζουν οι εργάτες;
-Η πρώτη μου πορεία – Το πρώτο μου άρθρο – Η δεύτερη επέτειος του Πολυτεχνείου
Πήγαμε (και τσακωθήκαμε) με τον επιθεωρητή που δε μας έδωσε άδεια για να κάνουμε γιορτή και εμείς του είπαμε ότι θα κάνουμε αποχή, κατάληψη και πορεία -όπως είχαμε ήδη αποφασίσει. Τα κάναμε όλα. Κι ακόμα πιο πολλά.
Δεξιά είναι τα μνημόνια. Το 1 και το 2. Όχι όμως και το 3. Αυτό μπορεί να το ψήφισαν όλες μαζί οι δεξιές, αλλά αυτό είναι αριστερό. Γιατί το ψήφισε η αριστερά της Παπακώστα.
Η επίθεση στη Μαρφίν ήταν μια καλά μεθοδευμένη προβοκάτσια του παρακράτους. Και μόνο το «timing» της επίθεσης, αλλά και ο τρόπος που την κουκούλωσαν, αποδεικνύει ότι ήταν προβοκάτσια.
-Βγάλε κι εσύ έναν κομμουνιστή δήμαρχο, μπορείς…
Τους χαλάσαμε την πιάτσα … είπε προχτές ο Πελετίδης. Πράγματι. Αυτό ακριβώς έκαναν. Όχι όμως μόνο την πιάτσα της Πάτρας. Φανταστείτε τι θα γίνειστο τρίτο πεντάχρονο πρόγραμμα του Πελετίδη.
-Γιατί άραγε όλο και περισσότεροι Ρώσοι αναπολούν την ΕΣΣΔ;
Μα γιατί όσο περισσότερο γνωρίζουν τον καπιταλισμό, τόσο πιο πολύ νοσταλγούν το σοσιαλισμό; Ποιος τυφλός δε θέλει το φως του;
-Ποια εγκλήματα δεν έκανε ο Στάλιν, το ΚΚΣΕ και η ΕΣΣΔ… – Και τότε ποιος τα έκανε;
Ο Στάλιν δε κατέστρεψε πόλεις βομβαρδίζοντάς τες, δεν έριξε ατομική βόμβα, δε βοήθησε το Χίτλερ. Και τότε ποιος τα έκανε όλα αυτά; Μα αυτοί που τον κατηγορούν για εγκλήματα…
-Της πατρίδας μου η σημαία… Ποια σημαία όμως;
Όσο και να μοιάζουν, δεν είναι καθόλου ίδιες…
-Όταν η ίδια η CIA αποδομεί τον μύθο των γκουλάγκ
Άρα και το μύθο για τα «εκατομμύρια των εκκαθαρίσεων του Στάλιν».
-
-Τυχερός όποιος έζησε στον ίδιο αιώνα με την Οκτωβριανή Επανάσταση
Τον ζήσαμε το σοσιαλισμό. Ζήσαμε την αύρα του. Καμαρώσαμε τον εξηλεκτρισμό και την εκβιομηχάνιση. Περηφανευτήκαμε για την οικονομία αυτή που έφτιαξε τα Τ34 και τις Κατιούσες για να σκοτώσουν το κτήνος. Υπήρξαμε σύντροφοι με το Στάλιν και τον Ζούκοφ.
-
Μια παλιά Μυτιληνιά παροιμία λέει «Άρμεγε και κούρευε, χέζε και δεμάτιαζε». Αυτό σκέφτηκα και μίλησα απλώς για ασυναρτησίες κι όχι για ηλιθιότητες ή απελπισμένους και ξεθωριασμένους αντικομουνιστικούς αφρούς. Γιατί αυτά δεν είναι επιχειρήματα.
-Ο ιδιωτικός τομέας την εποχή του κορονοϊού…
«Ομοψυχία», «πόλεμος», «ατομική ευθύνη» και «χειροκροτήματα» λοιπόν. ΟΚ. Σήμερα όμως δεν αποδεικνύεται απλώς ο αναντικατάστατος ρόλος του δημόσιου νοσοκομείου, αλλά προκύπτει και το ερώτημα: σ’ αυτή τη μάχη ενάντια στον κορονοϊό, η «ιδιωτική πρωτοβουλία» τι κάνει; Ο «νόμος του κέρδους» αποδεικνύεται άλλη μια φορά θανατηφόρος, για το λαό. Να τι κάνει λοιπόν…
-Γερμανοί αντιφασίστες στο Στάλινγκραντ
– «Μη μιλάτε παρακαλώ τη γλώσσα του Χίτλερ»
– «Κάθε άλλο. Μιλάω τη γλώσσα του Μάρξ και του Ένγκελς»
-“Προσωπικό”: Μια αυτονόητη υποψηφιότητα
