Η ιστορία ενός τραγουδιού: Bella Ciao
11 Ιουλίου 2016 του Γιώργου Τσακνιά
Στις 10 Ιουλίου του 1943, ξεκίνησε η απόβαση των Συμμάχων στη Σικελία. Μια κακοοργανωμένη επιχείρηση ενάντια σε υπέρτερες δυνάμεις, που ωστόσο αιφνιδίασε τον Άξονα και πέτυχε τους στόχους της: η απόβαση ολοκληρώθηκε παρά τις αντιξοότητες και η προέλαση των Συμμάχων προς Βορρά αποσταθεροποίησε το καθεστώς Μουσολίνι κι έφερε την ανατροπή του από τον Μπαντόλιο και τη συνθηκολόγηση της Ιταλίας, στις 3 Σεπτεμβρίου.
Ο διαμελισμός της Ιταλίας που ακολούθησε την εισβολή και την ανατροπή του Μουσολίνι οδήγησε στην ανάπτυξη ισχυρού αντάρτικου κινήματος στον γερμανοκρατούμενο —από τη συνθηκολόγηση της Ιταλίας και μέχρι τον Μάιο του 1945— ιταλικό Βορρά.
Εμβληματικό —και παγκοσμίως γνωστό— τραγούδι του ιταλικού αντάρτικου είναι το Bella Ciao.
Ο στιχουργός είναι ανώνυμος ενώ η μελωδία ανήκει σε ένα παλαιότερο λαϊκό τραγούδι της υπαίθρου.
Ιδού η πρώτη ηχογράφηση του αυθεντικού Bella Ciao το 1962.
Η Giovanna Daffini, αγρότισσα από τα παιδικά της χρόνια στην περιοχή του Πάδου, τραγουδά σε ηλικία 49 ετών το Alla mattina appena alzata in risaia mi tocca andar…
— το πρωί, μόλις ξυπνώ, πρέπει να πάω στα χωράφια με το ρύζι… Η ηχογράφηση έγινε από τους εθνομουσικολόγους Gianni Bosio και Roberto Leydi.
Ο στιχουργός είναι ανώνυμος ενώ η μελωδία ανήκει σε ένα παλαιότερο λαϊκό τραγούδι της υπαίθρου.
Ιδού η πρώτη ηχογράφηση του αυθεντικού Bella Ciao το 1962.
Η Giovanna Daffini, αγρότισσα από τα παιδικά της χρόνια στην περιοχή του Πάδου, τραγουδά σε ηλικία 49 ετών το Alla mattina appena alzata in risaia mi tocca andar…
— το πρωί, μόλις ξυπνώ, πρέπει να πάω στα χωράφια με το ρύζι… Η ηχογράφηση έγινε από τους εθνομουσικολόγους Gianni Bosio και Roberto Leydi.
Το 2008, δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Repubblica ένα άρθρο που διερευνούσε το ενδεχόμενο το τραγούδι να έχει προέλευση γίντις.
Έχει ενδιαφέρον ότι η υπόθεση αυτή ξεκίνησε από έναν μηχανικό, ονόματι Fausto Giovannardi που μια μέρα έτυχε να οδηγεί και να ακούει το CD “Klezmer – Yiddish swing music” και συνέλαβε τον εαυτό του να τραγουδά ασυναίσθητα πάνω στη μουσική κάποιου κομματιού το Bella Ciao.
Ωραία ιστορία, και οι μελωδίες όντως έχουν κοινά στοιχεία — πλην όμως η εκδοχή της καταγωγής του παρτιζάνικου τραγουδιού από ένα δημώδες άσμα της αγροτικής εργασίας από την περιοχή της Βόρειας Ιταλίας, με ολόιδια δομή και μουσική, φαντάζει πολύ πιο πιθανή.
Έχει ενδιαφέρον ότι η υπόθεση αυτή ξεκίνησε από έναν μηχανικό, ονόματι Fausto Giovannardi που μια μέρα έτυχε να οδηγεί και να ακούει το CD “Klezmer – Yiddish swing music” και συνέλαβε τον εαυτό του να τραγουδά ασυναίσθητα πάνω στη μουσική κάποιου κομματιού το Bella Ciao.
Ωραία ιστορία, και οι μελωδίες όντως έχουν κοινά στοιχεία — πλην όμως η εκδοχή της καταγωγής του παρτιζάνικου τραγουδιού από ένα δημώδες άσμα της αγροτικής εργασίας από την περιοχή της Βόρειας Ιταλίας, με ολόιδια δομή και μουσική, φαντάζει πολύ πιο πιθανή.
Και ως αντάρτικο τραγούδι, το Bella Ciao διατηρεί πολλά χαρακτηριστικά του δημώδους στην αρχιτεκτονική του:
την κυκλική δομή, το πέρασμα από τη μια στροφή στην άλλη με επανάληψη λέξεων ή εικόνων, το μοτίβο του θανάτου και της ταφής, το μοτίβο της σκιάς, το φυσικό στοιχείο (λουλούδι) ως οιονεί μετενσάρκωση / τεκμήριο μνήμης, τους διαβάτες ως «χορό» του δράματος κ.ά.
την κυκλική δομή, το πέρασμα από τη μια στροφή στην άλλη με επανάληψη λέξεων ή εικόνων, το μοτίβο του θανάτου και της ταφής, το μοτίβο της σκιάς, το φυσικό στοιχείο (λουλούδι) ως οιονεί μετενσάρκωση / τεκμήριο μνήμης, τους διαβάτες ως «χορό» του δράματος κ.ά.
Ακολουθούν οι στίχοι στα ιταλικά και στα ελληνικά. Στη μετάφραση παραλείπεται η επανάληψη της φράσης “bella ciao” («αντίο, όμορφη»).
Una mattina
Mi son’ alzato
O bella ciao, bella ciao
Bella ciao, ciao, ciao
Una mattina
Mi son’ alzato
E ho trovato l’invasor.
O partigiano
Porta mi via
O bella ciao, bella ciao
Bella ciao, ciao, ciao
O partigiano
Porta mi via
Che mi sento di morir.
Se io muoio
Da partigiano
O bella ciao, bella ciao
Bella ciao, ciao, ciao
Se io muoio
Da partigiano
Tu mi devi seppellir.
Seppellire
Lassù in montagna
O bella ciao, bella ciao
Bella ciao, ciao, ciao
Seppellire
Lassù in montagna
Sotto l’ombra di un bel fiore
E le genti
Che passeranno
O bella ciao, bella ciao
Bella ciao, ciao, ciao
E le genti
Che passeranno
Ti diranno: „Che bel fior”.
Quest’ è il fiore
Del partigiano
O bella ciao, bella ciao
Bella ciao, ciao, ciao
Quest’ è il fiore
Del partigiano
Morto per la libertà
Το πρωί ξύπνησα
και βρήκα τους εισβολείς
Αντάρτη, πάρε με μαζί σου
Γιατί νομίζω πως θα πεθάνω
Κι αν πεθάνω αντάρτης
θα πρέπει να με θάψεις
Θα με θάψεις ψηλά στο βουνό
κάτω απ’ τον ίσκιο ενός όμορφου λουλουδιού
Και οι διαβάτες θα λένε:
«Τι όμορφο λουλούδι!»
Είναι το λουλούδι του αντάρτη
που πέθανε για τη λευτεριά.
Από τις πάμπολλες εκτελέσεις και διασκευές του Bella Ciao διαλέξαμε και σας παρουσιάζουμε μερικές ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες.
Όπως αυτή από τη Μίλβα:
Όπως αυτή από τη Μίλβα:
Από τον Υβ Μοντάν:
Μια εμπνευσμένη εκτέλεση από τον Γκόραν Μπρέγκοβιτς:
Από τη Mercedes Sosa:
Vasilina and the Soulmen, Bumble Bee και Bella Ciao:
Limbotheque:
Από τη χορωδία του Κόκκινου Στρατού:
Dog Faced Hermans:
Μια από τις καλύτερες ερμηνείες, με την εξαιρετική φωνή της Μαρίας Φαραντούρη:
Άλλη μια ελληνική εκτέλεση, το Bella Ciao μαζί με το κατωιταλιώτικο Καληνύφτα από τους Χαΐνηδες μαζί με τους Mode Plagal:
Ιταλός παπάς τραγουδά το Bella Ciao στην εκκλησία, μετά τη Λειτουργία:
Ο Woody Allen και η New Orleans Jazz Band στη Ρώμη:
Και μια εκτέλεσή από τον Μανού Τσάο, στη οποία το ρεφρέν διασκευάζεται στο προφανές: Μανού Τσάο, Μανού Τσάο, Μανού Τσάο, Τσάο, Τσάο…
Εικόνα εξωφύλλου: Ιταλοί παρτιζάνοι και Αμερικανοί στρατιώτες στο Narni (Umbria), 1944