Αστικές και οπορτουνιστικές ερμηνείες για το Δεκέμβρη του 1944
 |
Το εξώφυλλο της έκδοσης από τη «Σύγχονη Εποχή»
|
Είχαν αποφασίσει επίσης γενική απεργία τη Δευτέρα 4 Δεκέμβρη.
Το συλλαλητήριο χτυπήθηκε με τα όπλα αφήνοντας 21 νεκρούς και 140 τραυματίες.
Στις 4 Δεκέμβρη μια τεράστια διαδήλωση συνοδεύει τα θύματα της ένοπλης αστικής βίας στην «τελευταία τους κατοικία».
Μπροστά δέσποζε το πανό που έγραφε: «Οταν ο λαός βρίσκεται μπροστά στον κίνδυνο της τυραννίας, διαλέγει ή τις αλυσίδες ή τα όπλα».
Οι αστοί ξαναχτυπούν με όπλα. Ετσι άρχισε η ένοπλη σύγκρουση του ηρωικού Δεκέμβρη που κράτησε 33 μέρες.
Σήμερα παρουσιάζουμε ένα μέρος της εισαγωγής από την έκδοση της «Σύγχρονης Εποχής» «Δεκέμβρης του '44 κρίσιμη ταξική σύγκρουση» που επιμελήθηκε το Τμήμα Ιστορίας της ΚΕ του ΚΚΕ.
***
Η ιδεολογικοπολιτική διαπάλη, για τον ηρωικό ένοπλο αγώνα του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ, το Δεκέμβρη του 1944, εναντίον του βρετανικού στρατού στην Ελλάδα και των εγχώριων συμμάχων του,
υπήρξε σκληρή και συνεχίζεται αμείωτη, παρά το γεγονός ότι μας χωρίζουν εβδομήντα χρόνια από εκείνα τα γεγονότα. Μάλιστα, ανάλογα και με την κάθε φορά πολιτική συγκυρία, η διαπάλη αποκτά πιο οξυμένο χαρακτήρα.
Δείχνει και αυτό με τον δικό του τρόπο, πόσο επίκαιρα είναι μια σειρά βασικά συμπεράσματα που προκύπτουν από εκείνον τον μεγάλο λαϊκό αγώνα.
Κατά τον Γεώργιο Παπανδρέου, πρωθυπουργό στην κυβέρνηση «εθνικής ενότητας» από τον Απρίλη του 1944 έως τις αρχές Γενάρη 1945, ο Δεκέμβρης ήταν «Στάσις και έγκλημα»1 του ΚΚΕ και του ΕΑΜ, μιας ένοπλης μειοψηφίας, όπως έλεγε.
Τον ίδιο χαρακτηρισμό έχουν δώσει για τον Δεκέμβρη σειρά αστών πολιτικών εκείνης της περιόδου και μεταγενέστεροι, όπως ο Θεμιστοκλής Τσάτσος.2
Δεν αναφερόμαστε στους χαρακτηρισμούς που έχει δώσει στον Δεκέμβρη η προπαγάνδα της φασιστικής εκδοχής,
γιατί βασικά καλύπτεται από τους προηγούμενους αστούς πολιτικούς.
Σύμφωνα με άλλους του σοσιαλδημοκρατικού τόξου, όπως ο δικηγόρος Σταύρος Κανελλόπουλος, στέλεχος του ΕΑΜ και της Ενωσης Λαϊκής Δημοκρατίας (ΕΛΔ), ο Δεκέμβρης ήταν μια «πεπονόφλουδα της αγγλικής πολιτικής».
3 Πρόκειται για ευρύτατα διαδεδομένη άποψη, ιδιαίτερα στις άμεσες μετά τον Δεκέμβρη δεκαετίες, που με διάφορες παραλλαγές έχουν υιοθετήσει μια σειρά ιστορικών.
Για παράδειγμα, ο Περικλής Ροδάκης έγραψε: «Το Δεκέμβρη 1944 τον επέβαλαν οι Αγγλοι (...) Το ΚΚΕ και ΕΑΜ (...) σύρθηκε στη σύγκρουση. Μπορούσε να αποφύγει αυτήν την σύγκρουση, όπως έκαναν κι όλα τα ΚΚ της Δ. Ευρώπης».4
Στο χώρο της λαθολογίας κινήθηκε και ο Λεωνίδας Κύρκος, ο οποίος ισχυρίστηκε ότι ο Δεκέμβρης «...από πολιτική πλευρά υπήρξε τραγικό λάθος».5
Οι εκτιμήσεις αυτές, δεν είναι απλώς λαθεμένες,
αλλά επιπλέον συμβάλλουν στην καταπολέμηση του επαναστατικού κινήματος και στην ενσωμάτωσή του στο σύστημα.
Και γράφονταν αυτά, ενώ ένας λαός είχε πάρει τα όπλα και έδινε απλόχερα ακόμα και τη ζωή του.
Από τους νεότερους της αστικής ιστοριογραφίας, ο Μαρκ Μαζάουερ, θέτει τα ερωτήματα: «Επρόκειτο για την αρχή της κατάληψης της εξουσίας από τους κομμουνιστές ή για μια αυθόρμητη αντίδραση της Αριστεράς ενάντια στη βία και τις προκλήσεις της Δεξιάς;».6
θεωρώντας ότι αυτό το ερώτημα ακόμα δεν έχει απαντηθεί, ενώ κάνει λόγο για τη «Δεξιά» μόνο, παρακάμπτοντας επιτήδεια το ρόλο των «Κεντρώων» κομμάτων.
Ισχυρίζεται, επιπλέον, πως η ηγεσία της Σοβιετικής Ενωσης «είχε κάνει ξεκάθαρο στην ηγεσία του ελληνικού Κομμουνιστικού Κινήματος ότι δεν επικροτούσε την κατάληψη της εξουσίας διά της βίας», επειδή «οι διαπραγματεύσεις του Τσώρτσιλ με τον Στάλιν είχαν καταλήξει σε μια συμφωνία που η Ελλάδα τότε αγνοούσε και η οποία παρέδιδε ρητά τη χώρα στη βρετανική σφαίρα επιρροής».7
Ηταν αντίθετη η σοβιετική πλευρά με τον ένοπλο αγώνα του Δεκέμβρη;
Δεν έχουν βρεθεί αρχειακά ντοκουμέντα που να επιβεβαιώνουν την απάντηση θετικά ή αρνητικά.
Ομως, έχει αναφερθεί μαρτυρία για θετική θέση του συνταγματάρχη Γκριγκόρι Ποπόφ,8 επικεφαλής της σοβιετικής στρατιωτικής αποστολής που βρισκόταν τότε στην Ελλάδα, ενώ στις 15 - 26 Δεκέμβρη 1944, ο Τρ. Κοστόφ έστειλε ραδιοτηλεγράφημα προς τον Γ. Σιάντο, σχετικά με τη γνώμη του Γκεόργκι Ντιμιτρόφ, όπου αναφερόταν: «Ο παππούς συμβουλεύει ο αγώνας να συνεχιστεί. Εμείς κάνουμε καθετί το δυνατό».9
Ως συνέπεια, είναι ανεδαφική η άποψη του Μαζάουερ, ο οποίος απλώς επαναφέρει το γνωστό και χιλιοειπωμένο έως και σήμερα «μοίρασμα του κόσμου» από τις «Μεγάλες Δυνάμεις», που χυδαιοποιεί τα όρια της διαπάλης σοσιαλισμού - καπιταλισμού
και συσκοτίζει το γεγονός ότι αυτά τα όρια καθορίζονταν από τον διεθνή συσχετισμό δυνάμεων και όχι από κάποιες υπόγειες συμφωνίες.
Τα ίδια, δηλαδή για συμφωνία Τσόρτσιλ - Στάλιν τον Οκτώβρη του 1944 στη Μόσχα, που οι βάσεις της είχαν τεθεί από το Μάη, έγραψε και ο Βάσος Μαθιόπουλος: «...στις αρχές Μαΐου του 1944 κρινόταν στην πραγματικότητα η μετα-πολεμική μοίρα της Ελλάδας, τουλάχιστον για τριάντα χρόνια». Πρόσθεσε επίσης ότι «... στην πραγματικότητα ανεξάρτητη έγινε η χώρα από τις 24 Ιουλίου 1974, ημέρα που κατέρρευσε η δικτατορία των συνταγματαρχών».10
Είναι φανερή η προσπάθεια του συγγραφέα να συγκαλύψει τη συμμαχία ανάμεσα στις ξένες και ελληνικές αστικές δυνάμεις και την απροκάλυπτα δολοφονική στάση τους απέναντι στο ΕΑΜικό κίνημα.
Δεν εξηγεί επιπλέον, τι άλλαξε επί της ουσίας μετά το 1974 στις διασυμμαχικές αστικές σχέσεις και γενικά στο ιμπεριαλιστικό στρατόπεδο, όσον αφορά την ταξική τους στόχευση απέναντι στο ΚΚΕ και στο εργατικό - λαϊκό κίνημα.
Ομως, τα αστικά συμφέροντα, όπως και τα εργατικά, είναι παγκοσμίως ενιαία για κάθε πλευρά και δεν διαχωρίζονται με βάση την εθνική κυριαρχία.
Ετσι, μόνο ως προπαγανδιστικό πυροτέχνημα μπορεί να εκληφθεί ο ισχυρισμός του ίδιου: «...Αν οι παράγοντες - κυβέρνηση και ΕΑΜ - συμφωνούσαν πραγματικά, ότι η υπόθεση του τόπου ήταν αποκλειστικά και κυρίαρχα δική τους κι όχι του στρατηγού Σκόμπι και του διπλωματικού συμβούλου Ρέτζιναλντ Λήπερ, ίσως ο Δεκέμβρης να είχε αποφευχθεί...»!11
Αντιγράφοντας ουσιαστικά τους Παπανδρέου και Τσάτσο, ο Στάθης Καλύβας, του πανεπιστημίου Γέιλ, έγραψε ότι «Τα Δεκεμβριανά ήταν στρατιωτικό κίνημα...».12
Προσπερνά έτσι και κρύβει, διά της διαστρέβλωσης, την πραγματικότητα ότι στις 33 μέρες του Δεκέμβρη συμμετείχε στον αγώνα ένας τεράστιος όγκος λαϊκών μαζών και όχι κάποιοι πραξικοπηματίες που καιροφυλακτούσαν στο σκοτάδι.
Η θέση των τελευταίων βρίσκεται στην τάξη που υπερασπίζει ο Καλύβας, ο οποίος επίσης υποστήριξε: «Τα Δεκεμβριανά αποτέλεσαν την κολυμβήθρα του Σιλωάμ, όπου αναβαπτίστηκαν ως εθνικόφρονες και αντικομμουνιστές κάθε λογής δοσίλογοι».
«Ξεχνά» ότι την πρώτη κυβέρνηση των δοσιλόγων (Γεωργίου Τσολάκογλου) είχε χαιρετίσει το 1941 σχεδόν το σύνολο του αστικού πολιτικού κόσμου (Γ. Παπανδρέου, Π. Κανελλόπουλος, Δημ. Μάξιμος, Κ. Τσαλδάρης, Στέφ. Στεφανόπουλος, Πέτρος Ράλλης, Θεόδ. Πάγκαλος, Στυλ. Γονατάς, Θεόδ. Τουρκοβασίλης και πλειάδα άλλων).13
Επιπλέον: Η ίδρυση των Ταγμάτων Ασφαλείας, ανεξάρτητα από το ότι συγκροτήθηκαν τελικά το 1943, είχε προταθεί στους Γερμανούς από την κυβέρνηση Τσολάκογλου το 1941, την κυβέρνηση που συνεχάρη ο αστικός πολιτικός κόσμος. Δηλαδή, τότε που όχι μόνο δεν είχε υπάρξει ο Δεκέμβρης, αλλά δεν υπήρχαν ούτε το ΕΑΜ και ο ΕΛΑΣ, ενώ το ΚΚΕ αριθμούσε μερικές εκατοντάδες μέλη.
Ο ίδιος θεωρεί ως «σημαντικό άρθρο»14 κείμενο του Γρηγόρη Φαράκου (1996), στο οποίο ο τελευταίος υποστήριξε:
«...το σύνδρομο της κατάληψης της εξουσίας με σταλινικό τρόπο υπήρχε στην ηγεσία του ΚΚΕ. Η ηγεσία του κόμματος δεν είχε, ουσιαστικά, απομακρυνθεί από τη σταλινική αντίληψη: τη βίαιη, δηλαδή, κατάληψη της εξουσίας. Βέβαια, το ΚΚΕ ήθελε και διακήρυσσε την πολιτική της εθνικής ενότητας, κυρίως όμως στον βαθμό που η πολιτική αυτή θα του άνοιγε την προοπτική της εξουσίας».
Θα ήταν τελείως παράδοξο αν το ΚΚΕ, ακολουθώντας την πολιτική της «εθνικής ενότητας» (ανεξάρτητα από το ότι αυτή ήταν λαθεμένη), παραμέριζε από τον ορίζοντά του την προοπτική της εξουσίας.
Ομως, ο συγγραφέας δεν πήρε καν υπόψη του ότι το ΚΚΕ ακολούθησε τον κοινοβουλευτικό δρόμο συμμετέχοντας στην κυβέρνηση «εθνικής ενότητας» μετά από το Λίβανο,
και πίστευε ότι θα επέβαλλε τη διεξαγωγή αδιάβλητων εκλογών, τις οποίες εκτιμούσε ότι θα κέρδιζε το ΕΑΜ.
Αρα τα περί βίαιης κατάληψης της εξουσίας ήταν ανύπαρκτα.
και πίστευε ότι θα επέβαλλε τη διεξαγωγή αδιάβλητων εκλογών, τις οποίες εκτιμούσε ότι θα κέρδιζε το ΕΑΜ.
Αρα τα περί βίαιης κατάληψης της εξουσίας ήταν ανύπαρκτα.
Αλλά υπάρχει και το εξής ερώτημα: Γιατί είναι θεμιτή η χρήση της αστικής βίας,
ενώ είναι αθέμιτη (τάχα σταλινικής αντίληψης...) η χρήση της λαϊκής βίας ενάντια σε μια μειοψηφία - δυνάστη της πλειοψηφίας του πληθυσμού;
ενώ είναι αθέμιτη (τάχα σταλινικής αντίληψης...) η χρήση της λαϊκής βίας ενάντια σε μια μειοψηφία - δυνάστη της πλειοψηφίας του πληθυσμού;
Και γιατί δεν είναι δημοκρατική κάθε μορφή πάλης (και η ένοπλη), όταν ένας λαός έτσι θα αποφασίσει να κάνει;
Αντί επιλόγου
Ο Δεκέμβρης του 1944 ήταν συνέχεια της πάλης του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ στην Κατοχή, του απελευθερωτικού κινήματος, στο οποίο ηγήθηκε το ΚΚΕ.
Ηταν το προοίμιο της τρίχρονης εποποιίας του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας (ΔΣΕ),
της κορυφαίας ταξικής σύγκρουσης στην Ελλάδα κατά τον 20ό αιώνα.
Η αντίθεση κεφαλαίου - εργασίας, που, εξ αντικειμένου, διαπερνούσε την ελληνική κοινωνία και τα προηγούμενα χρόνια, τον Δεκέμβρη πρόβαλε με μεγαλύτερη οξύτητα, καθώς είχε φύγει από τη μέση ο παράγοντας της ξένης Κατοχής.
Στις μάχες των 33 ημερών, πρωταρχικά αναδείχτηκαν η μαζική - λαϊκή οργάνωση και αυτενέργεια, η συλλογικότητα, η αλληλεγγύη και η πολιτική επαγρύπνηση, μαζί με την αυτοθυσία σ' έναν αγώνα που δόθηκε με πρωταγωνιστές την εργατική τάξη και το κόμμα της, το ΚΚΕ.
Παραπομπές:
1. Γεωργίου Παπανδρέου, «Ο Δεκέμβριος 1944», «Καθημερινή», 2 Μάρτη 1948.
2. Θ. Δ. Τσάτσου, «Ο Δεκέμβριος 1944», Αθήναι, 1945, Βιβλιοθήκη του Δημοκρατικού Σοσιαλιστικού Κόμματος.
3. Ιωάννα Παπαθανασίου, «"Διαμάντι της Αντίστασης" ή "Πεπονόφλουδα της αγγλικής πολιτικής"», στο Συλλογικό, «Δεκέμβρης 1944, Μύθοι και Πραγματικότητες», σελ. 55, έκδ. «Η Αυγή», 8 Δεκέμβρη 2013.
4. Περικλή Ροδάκη, «Δεκέμβρης 1944», σελ. 215, εκδ. «Επικαιρότητα», Αθήνα, 1984.
5. Λεωνίδας Κύρκος, «Ανατρεπτικά», σελ. 129, εκδ. «Προσκήνιο», Αθήνα, 1995.
6. Mark Mazower, «Πρόλογος» στο Συλλογικό, «Μετά τον Πόλεμο», σελ. 14, εκδ. «Αλεξάνδρεια», Αθήνα, 2004.
7. Ο.π.
8. Σύμφωνα με μία μαρτυρία που αφορά τη σοβιετική στρατιωτική αποστολή: «Ηταν σύμβουλοι διαπιστευμένοι. Δεν εκδηλώνονταν παρά μονάχα σε έναν άνθρωπο, τον καθοδηγητή του Κόμματος. Δεν ήταν άνθρωποι που φλυαρούσαν. Πάντως, γεγονός αναμφισβήτητο είναι ότι εκεί που έπρεπε να πάρουν θέση για θέματα καθοριστικά, παίρνανε. Οχι οι ίδιοι, έπαιρνε η Σοβιετική Ενωση. Φυσικά, ήταν ενημερωμένοι, έπαιρναν μέρος σε συσκέψεις με την ηγεσία του ΚΚΕ, αλλά είχαν και ξεχωριστές συναντήσεις. Στις παραμονές της σύγκρουσης του Δεκέμβρη, ο Ποπώφ γνωρίζει και συστήνει όχι συνθηκολόγηση, αλλά στάση ενεργητική». (Φοίβος Ο. Οικονομίδης, «Το σύνδρομο του Οδυσσέα», σελ. 37, εκδ. «Ορφέας», Αθήνα, 1999. Ο συγγραφέας αναφέρεται σε μαγνητοφωνημένη συνομιλία του με τον Βάσο Γεωργίου (27 Νοέμβρη 1997), προσωπικό γραμματέα του Γ. Σιάντου).
9. Κεντρικά Κομματικά Αρχεία ΚΚ Βουλγαρίας, όπως παρατίθεται στο «Φοίβος Οικονομίδης, Ο Δεκέμβρης του '44 και η διεθνής σημασία του», σελ. 67, εκδ. «Ορφέας», Αθήνα, 2005.
10. Βάσος Π. Μαθιόπουλος, «Ο Δεκέμβριος του 1944», σελ. 90, εκδ. «Νέα Σύνορα - Α. Α. Λιβάνη», Αθήνα, 1994.
11. Ο.π., σελ. 357.
12. Stathis Kalyvas@Skalyvas
13. Γεωργίου Κ. Σ. Τσολάκογλου, «Απομνημονεύματα», σελ. 165, έκδ. «Ακροπόλεως», Αθήναι, 1959.