-ΟΙ ΠΑΡΤΙΖΑΝΟΙ ΤΩΝ ΑΘΗΝΩΝ -14 αφηγήσεις-14 ιστορίες-

Ένα ντοκιμαντέρ για την ΕΑΜική Αντίσταση την περίοδο της Κατοχής στην Αθήνα ('41-'44). δείτε το TRAILER (βίντεο)

14 αφηγήσεις. 14 ιστορίες. 

Ένας λαός ενάντια στους Ιταλούς και Γερμανούς κατακτητές και στους ντόπιους συνεργάτες τους. Ένα ντοκιμαντέρ για τη συλλογική μνήμη.

A documentary about the Resistance during the Nazi Occupation of Athens. 14 people recalling memories from that period. A film about collective memory.

Σκηνοθεσία: Ξενοφώντας Βαρδαρός, Γιάννης Ξύδας
Έρευνα - Σενάριο: Γιάννης Ξύδας
Αφήγηση: Ρήγας Αξελός
Δ/νση φωτογραφίας - Μοντάζ: Ξενοφώντας Βαρδαρός (Xenofon Vardaros)
Ηχοληψία - Μιξάζ: Ανδρέας Γκόβας (Ante Re Gov)
Πρωτότυπη μουσική: Drog A Tek
Κάμερα: Ξενοφώντας Βαρδαρός, Χρήστος Πανάγος (Christos Panagos)
Απομαγνητοφώνηση: Σέβη Σαλαγιάννη (Sevi Salagianni)
Μετάφραση - Υποτιτλισμός: Ηλίας Διάμεσης
Γραφιστική επιμέλεια: Κώστας Μηναϊδης (Κώστας Μηναϊδης)
Παραγωγή: Ομάδα Συλλογική Μνήμη

Ιστορίες από το μοντάζ* 01

«[...] Είναι μια αποστολή στην Αθήνα μέσα. Είχαν κρεμάσει ένα πανό απέναντι από την Ομόνοια σε ένα κτήριο, το ΕΑΜ να στάζει αίμα. Αυτό ήταν της κυβέρνησης προδοτών του Ράλλη. Έπρεπε να το γκρεμίσουμε αυτό το πράγμα. Πήγαμε μια αποστολή, 3-4 άτομα από διάφορες συνοικίες και κάναμε έναν σαματά και το ρίξαμε κάτω. 

Δεν το έριξα εγώ, τα άλλα τα παιδιά. Δεν ξέρω ποιοι ήτανε. Δύσκολα θα βρεις άνθρωπο να θυμάται τέτοιο πράγμα. Ακόμη και οι δικοί μας άνθρωποι δεν πρέπει να το ξέρουν. Γιατί, είπαμε, τα μέτρα ήταν συνωμοτικά. 
Κάναμε συνέχεια αποστολές, δεν σταματάγαμε. Επαγρύπνηση, συνέχεια σε ετοιμότητα, πάντοτε [...]».
Γιώργος Παπαδημητρίου

*(αποσπάσματα μαρτυριών που δεν περιλαμβάνονται στο ντοκιμαντέρ)

Γιώργος Παπαδημητρίου 

Ιστορίες από το μοντάζ* 02

«[...] Όταν βλέπαμε ότι μας έφερναν μαρμελάδα στο Χαϊδάρι, σήμαινε ότι θα έκαναν μια μεγάλη εκτέλεση. Οι 200 ήταν. 

Βέβαια παίρναν και 50 και 60... Απ΄τη μαρμελάδα καταλαβαίναμε ότι θα εκτελέσουν. Τότε με τους 200 μας έφεραν οι μάγειροι, που ήταν παιδιά από την Ακροναυπλία. 

Είπα εγώ «τι κάνετε;». Γιατί μας έφερναν μαρμελάδες, μας έκανε εντύπωση και φανταστήκαμε μήπως βάλουν κλούβες και τους πάρουν για τη Γερμανία.

 Ήταν το '44 πλέον και μας ερχόντουσαν και μηνύματα ότι οι Ρώσοι στο μέτωπο προχωράνε κανονικά. «Μπα», λένε οι άλλοι, «δεν είναι κλούβες. Μεγάλη εκτέλεση θα γίνει και μάλλον θα πάρουν εμάς». 
Λέω «άντρες, θα πάρουν εσάς τώρα, τόσα χρόνια φυλακή; Εσείς δεν έχετε κάνει τίποτα τώρα». 
Και πράγματι, μας έδωσαν το τσάι και τη μαρμελάδα. Τα πολυβόλα εξακολουθούσαν να είναι εκεί. Μπήκαν οι άντρες κατά το ίδιο σύστημα, όπως εμείς μπαίναμε στη σειρά. Έμπαιναν και εκείνοι κατά θαλάμους. 
Και τους έκανε επιθεώρηση ο Γερμανός με τα σκυλιά του και όλο αυτό το σκυλολόι, τους φασίστες. Είχαν τον κατάλογο, διάβαζαν, διάβαζαν... Λέω «τι κόσμος είναι αυτός!» και πήραν και τον Σουκατζίδη, τον Ναπολέοντα... [...]».

Ελένη Σαββατιανού- Γεωργαντά*

*(αποσπάσματα μαρτυριών που δεν περιλαμβάνονται στο ντοκιμαντέρ)

Ιστορίες από το μοντάζ* 03

«[...] Ήταν μια πλατεία, η πλατεία της Νέας Σμύρνης, εκεί κάναμε διάλειμμα. Το 10' λεπτο διάλειμμα μεταξύ ενός μαθήματος. Τότε ήρθε μια κοπέλα, η Μαίρη Πάσχου, 13-14 χρονών κοπελίτσα, με κλάματα. «Πιάσανε τον αδερφό μου τον Νίκο», είπε. 

Το παρατσούκλι του ήταν ο «Μπάτσακλας». Τον πήγανε, λέει, στο αστυνομικό τμήμα, τον αφήσανε εκεί και έφυγαν να πάνε να συλλάβουν και άλλους. 

Τότε έριξε ένας μια ιδέα να πάμε να τον βγάλουμε. Λέει ένας «πάμε να φέρουμε ό, τι έχουμε από όπλα». 

Κάποιος λέει «ξέρω που είναι κρυμμένο το αυτόματο του λόχου». 

Ο άλλος λέει «έχω μια χειροβομβίδα», 

ο άλλος είπε «έχω ένα περίστροφο, πάμε να τα φέρουμε και σε δέκα λεπτά όλοι εδώ». 

Πήγα με τον Γιώργο Τσαπόγα να φέρουμε το αυτόματο. Ήταν 9 Φεβρουαρίου, παραμονή της γιορτής του πατέρα μου, γι' αυτό το θυμάμαι. Το πήραμε και τροχάδην πήγαμε να βρούμε τους άλλους που μας περίμεναν. 

Ήταν ο Γιάννης Κυριακίδης, ο Γιώργος Τσαπόγας και κάποιοι που δεν θυμάμαι τώρα πια. 

Πήγαμε στο τμήμα, μας είπε η κοπέλα που τον έχουν. Στήσαμε τον φρουρό στον τοίχο, ο Γιάννης με το πιστόλι του έδωσε μια στην τζαμαρία του τμήματος, τότε είχε τζάμι. Βάζει την κάννη μέσα, εν πάση περιπτώσει βγάλαμε τον Πάσχο και το βάλαμε στα πόδια να φύγουμε. Δεν χτύπησε κανένας, δεν είχαμε απώλειες. [...]».
Nίκος Μπαλάνος

*(αποσπάσματα μαρτυριών που δεν περιλαμβάνονται στο ντοκιμαντέρ)

Ιστορίες από το μοντάζ* 04
«[...] Αρχικά ο Ε.Λ.Α.Σ. της Ηλιούπολης ήταν μια διμοιρία εγκατεστημένη σε ένα μικρό σπιτάκι του ενός δωματίου, που περιτριγυριζόταν από μια μάντρα. Το λέγαμε φρουραρχείο. Ο πυρήνας της διμοιρίας της Ηλιούπολης ήταν παιδιά από το Χασάνι. Στο Χασάνι όταν μπήκαν οι Γερμανοί ήθελαν να επεκτείνουν το αεροδρόμιο. Το αεροδρόμιο λεγόταν αεροδρόμιο Χασανίου, γιατί εκείνη η περιοχή ανήκε σε κάποιον Χασάν επί τουρκοκρατίας. Είχαν διώξει κάποιες οικογένειες που ήταν στην περιοχή που ήθελαν να κάνουν την επέκταση και αυτές οι οικογένειες ήρθαν και εγκαταστάθηκαν στην Ηλιούπολη. Ήταν το πιο κοντινό σημείο που μπορούσαν. Έτσι, λοιπόν, ο πυρήνας του φρουραρχείου της Ηλιούπολης ήταν αγόρια από εκείνες τις οικογένειες και τους λέγαμε Χασανιώτες. Όταν γινόταν μάχη στον Βύρωνα ή στο Παγκράτι πήγαινε και βοηθούσε η δική μας διμοιρία. Ήταν οπισθοφυλακή. Όταν γινόταν μπλόκο στον Βύρωνα ή στο Παγκράτι έτρεχε η δική μας διμοιρία να βοηθήσει. [...]».
Ζωή Πετροπούλου
*(αποσπάσματα μαρτυριών που δεν περιλαμβάνονται στο ντοκιμαντέρ)
[Αποχαιρετούμε την αγωνίστρια της Εθνικής Αντίστασης και γραμματέα της ΕΠΟΝ Ηλιούπολης Ζωή Πετροπούλου, η οποία έφυγε  από τη ζωή. Η πολιτική κηδεία της έγινε την Πέμπτη 22 Φεβρουαρίου στις 4 μ.μ στο Νεκροταφείο Καισαριανής.]

Ιστορίες από το μοντάζ* 05
«[...] Οργανώναμε πάρτι που ήταν καθαρά για να χορέψουμε και να γλεντήσουμε. Εκεί πέρα η οργάνωση με ορισμένους ανθρώπους έκανε και τη δουλειά της, δηλαδή για να δοθεί ένα άλλο επίπεδο σε αυτές τις εκδηλώσεις γινόντουσαν απαγγελίες ποιημάτων, γινόταν “επιστράτευση”, προσπαθούσες να βρεις και να “ψήσεις” ανθρώπους για την οργάνωση. Έδινες τη δυνατότητα σε ανθρώπους να έρθουν σε επαφή με οργανωμένους ανθρώπους και στελέχη, οι οποίοι μπορούσαν να εξηγήσουν και να τους πούνε τι σκοπό έχουν, ότι πχ. θα γίνει μια εκδήλωση αύριο, αν θέλετε, ελάτε να πάρετε μέρος, το κάνουμε γι΄αυτό το λόγο και γι' αυτό τον σκοπό. Τα πάρτι αυτά είχαν “χαλάσει” κόσμο και γινόντουσαν συνήθως με ρεβυθοκεφτέδες, θα βρισκόταν λίγο κρασί και γινόταν κέφι κανονικότατο. Ήταν κέφι ολονύκτιο. Εμείς δεν μπορούσαμε να βγούμε και να φύγουμε μετά, διότι απαγορευόταν η κυκλοφορία. Μπαίναμε στο σπίτι πριν την απαγόρευση της κυκλοφορίας και βγαίναμε το πρωί. [...]». 

Μάνος Ζαχαρίας
*(αποσπάσματα μαρτυριών που δεν περιλαμβάνονται στο ντοκιμαντέρ) 

Ιστορίες από το μοντάζ* 06
«[...] Την περίοδο εκείνη κάναμε στις ταράτσες των σπιτιών πάρτι. Μαζευόταν όλη η νεολαία. Φτιάχναμε ένα γραμμόφωνο κουρδιστό και χορεύαμε. Ήταν τα πάρτι της εποχής. Θυμάμαι είχαμε εδώ στη γειτονιά, στην ταράτσα του σπιτιού ενός φίλου το πάρτι και μαζεύτηκαν από κάτω Παπαγιώργηδες. Τρέξαμε και τους απωθήσαμε. Πέσαν μερικοί πυροβολισμοί και τελικά δεν χτυπήθηκε κανείς. Φύγαν αυτοί και έτσι γλιτώσαμε, δεν έγινε τίποτα. Δεν τραυματιστήκαμε. Αυτά γινόντουσαν κάθε τόσο. [...]».
Ζάχος Νικηφοράκης
*(αποσπάσματα μαρτυριών που δεν περιλαμβάνονται στο ντοκιμαντέρ)

Ιστορίες από το μοντάζ* 07

«[...] Εκεί που έχει τη βρύση και βγαίνεις στον Καρέα ήταν η καλύβα του μπάρμπα - Γιάννη του κανατά. Το ξέρετε το τραγούδι; Εκεί κάναμε εκδρομή και εκεί κάναμε συνεδριάσεις υπαίθριες, με φρουρά. Πείνα και δυστυχία... Μοιράζαμε την μπομπότα σαν να έτρωγες γλυκό του κουταλιού. Αλλά, ήμαστε τόσο δυνατοί, τόσο αισιόδοξοι, τόσο αγωνιστές που δεν αγοράζεται με τίποτα, παιδιά. Αυτό δεν αγοράζεται με τίποτα, ούτε ξεχνιέται, ούτε μετανιώνεις ποτέ. Δεν πα να σε σουβλίσουν. Αυτός ήταν ο ΕΛΑΣ Παγκρατίου, με πολλούς ήρωες. [...]».
Δημήτρης Βαλιμίτης
*(αποσπάσματα μαρτυριών που δεν περιλαμβάνονται στο ντοκιμαντέρ)

Ιστορίες από το μοντάζ* 08
«[…] Τρία φρουραρχεία βγαίναν στο Δουργούτι. Ήταν ζωσμένο, φύλλο δεν έμπαινε. Μπήκαν πολλοί μέσα πράκτορες, τους πιάναμε και τους παραδίδαμε στα φρουραρχεία. Γιατί όταν πήγαινες από μία συνοικία σε άλλη ένα 80% ήσουν ένοχος. Κατάσκοπος. Πήγαινες να δεις τη δύναμη, πού φυλάνε οι ΕΛΑΣίτες για να χτυπήσουν. [...]».
Βαγγέλης Ντερμιτζόγλου
*(αποσπάσματα μαρτυριών που δεν περιλαμβάνονται στο ντοκιμαντέρ)

Ιστορίες από το μοντάζ* 09
«[…] Όταν παραδόθηκαν οι Ιταλοί υπήρχαν διάφορες διαδόσεις ότι υπάρχουν παντού όπλα. Όταν πήγα στο σπίτι βρήκα έναν να με περιμένει, έναν γνωστό μου που τον είχε στείλει η Έλσα Χατζημιχάλη. Ήταν μηχανικός, δούλευε στους Ιταλούς στην Αθήνα, στην οδό Πανεπιστημίου 25, εκεί που βγάζαμε τα εισιτήρια. Μου είπε ότι εκεί μέσα υπήρχε ένα χρηματοκιβώτιο, είχαν κλείσει οι Ιταλοί όπλα, αλλά δεν είχε το κλειδί να μου το δώσει. Μου είπε ποιος το είχε διορθώσει το χρηματοκιβώτιο, ο οποίος είχε βγάλει αντικλείδι, όταν το έχασαν οι σιδηροδρομικοί. Μου τον περιγράψαν, εκεί στην Πραξιτέλους ήταν, που ήταν όλα τα κλειδαράδικα στη σειρά. Τον βρήκα, του λέω ότι από τους σιδηροδρομικούς έχω παραγγελιά να μου φτιάξει ένα κλειδί γι΄αυτό το χρηματοκιβώτιο. Τα συμφωνήσαμε και πάω, τον παίρνω στην Πανεπιστημίου 25, ανοίγει αυτός. Ήταν πόρτες μεγάλες που είχαν σύρτες ενδιάμεσα. Ανοίγουν οι σύρτες, μπαίνουμε μέσα και πάμε στο χρηματοκιβώτιο. Βάζει το κλειδί, το ανοίγει, βλέπουμε τα όπλα και του λέω: “Εδώ Ε.Λ.Α.Σ., άμα θες το καλό σου μην πεις τίποτα και θα σου στείλω έναν κουστουμαρισμένο στο μαγαζί σου να σου δώσει τα λεφτά σου, να πάρει το κλειδί”. Ο άνθρωπος ήταν μπεσαλής και δεν είπε τίποτα. Πήραμε το κλειδί και το βράδυ είχαμε κάνει ένα συνεργείο 4-5 άτομα με ένα αυτοκίνητο. Πήγαμε, ανοίξαμε τις πόρτες και πήραμε τα όπλα. Ήταν 4 αραβίδες ιταλικές, πολλές χειροβομβίδες, πολλές σφαίρες... [...]».
Στέλιος Ζαμάνος
*(αποσπάσματα μαρτυριών που δεν περιλαμβάνονται στο ντοκιμαντέρ)

Ιστορίες από το μοντάζ* 10
«[…] Από την Ε.Π.Ο.Ν. μπαίναμε στον Ε.Λ.Α.Σ. Πήγα στον καπετάν-Ορέστη και του λέω: “Καπετάν-Ορέστη δώσε μου μια στολή”. Θα χα φτάσει τα 14 τότε. Μου δώσε μια στολή αγγαρείας και την έβαλα. “Αλλά θα μου μάθεις και όπλο”, του είπα, “στις ελεύθερες ώρες”. Έμαθα να πυροβολώ, τα χεράκια ήταν αδύνατα, αλλά ήμουν δυνατή. Έρχεται ο πατέρας μου, που ήταν επίσης καπετάνιος, ο Κουβάς, για επιθεώρηση. Με είδε, δεν έβγαλε μιλιά και λέει: “Ένα βήμα μπρος”. “Μάλιστα, καπετάνιε”, του λέω και τον χαιρετάω. Μου λέει “μεταχειρίζεσαι το όπλο;”, του λέω “μάλιστα”. Σαν να μην με γνώριζε. Σοκαρίστηκα. “Δηλαδή άμα γίνει ένα ντου θα πάρεις μέρος στη μάχη;”, μου λέει. “Μάλιστα, καπετάνιε”, λέω. “Άμα αυτό το μαλλί, όμως, στο γυρίσει ένας τσολιάς στον λαιμό, θα σου πάρει το κεφάλι”, απαντά. “Μην ανησυχείτε, καπετάνιε, τακτοποιείται”, λέω. Σκύβει και μου λέει: “Μη τυχόν και πειράξεις τα μαλλιά σου”. Πάω σε μια κομμώτρια στην πλατεία και τα κόβω αλά γκαρσόν. Με περιλαβαίνει ο καπετάνιος στο σπίτι. “Από τότε άρχισες να παρακούς;”, ρωτά. “Δεν παρακούω, καπετάνιε, είμαι ελεύθερος άνθρωπος. Για ελευθερία δεν παλεύουμε;” Λέει: “Είσαι πολύ μικρή για το στράτευμα, δεν παίρνουμε μικρά παιδιά στον Ε.Λ.Α.Σ. Του λέω, πρώτη φορά έβγαλα γλώσσα στον πατέρα μου και το θυμάμαι και στεναχωριέμαι: “Γιατί, καπετάνιε; Τα άλλα παιδιά δεν έχουν μάνα και πατέρα;” Χλόμιασε και μου είπε: “Θα σε βάλουμε στην επιμελητεία”. [...]».
Μαρία Βοσκοπούλου-Κουβά
*(αποσπάσματα μαρτυριών που δεν περιλαμβάνονται στο ντοκιμαντέρ)

Ιστορίες από το μοντάζ* 11
«[…] Είχε γίνει ένα σαμποτάζ στην Καλλιθέα και θέλανε να εκτελέσουν 50 τροχιοδρομικούς. Τότε έγινε η μεγαλύτερη συγκέντρωση και απεργία μέσα στη Νέα Ιωνία. Ο κόσμος είχε βγει στους δρόμους και διαμαρτυρόταν. Τότε οι Ιταλοί κατέβηκαν μαζί με έναν προδότη της περιοχής, τον Κοτσιφάκη, ο οποίος τους οδηγούσε κιόλας. Χτυπάν τον κόσμο πάνω στη Μικράς Ασίας και σκοτωθήκαν δύο άτομα. Αυτό το κάναν για να διαλυθεί ο κόσμος, για να διαλύσουν τη συγκέντρωση των τροχιοδρομικών. [...]».
Γιώργος Κατιμερτζής
*(αποσπάσματα μαρτυριών που δεν περιλαμβάνονται στο ντοκιμαντέρ)

Ένα ντοκιμαντέρ για την ΕΑΜική Αντίσταση την περίοδο της Κατοχής στην Αθήνα ('41-'44). 14 αφηγήσεις. 14 ιστορίες. Ένας λαός ενάντια στους Ιταλούς και Γερμανούς κατακτητές και στους ντόπιους συνεργάτες τους. Ένα ντοκιμαντέρ για τη συλλογική μνήμη.

Πρεμιέρα στο επίσημο πρόγραμμα του 20ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ της Θεσσαλονίκης, στο τμήμα Μνήμη - Ιστορία.

Σάββατο 3/3/2018 20:00 Αίθουσα Τώνια Μαρκετάκη, Αποθήκη Δ, Λιμάνι
Δευτέρα 5/3/2018 12:45 Αίθουσα Τώνια Μαρκετάκη, Αποθήκη Δ, Λιμάνι

TRAILER: https://vimeo.com/256118945

WEBSITE: https://athenspartisans.wordpress.com/

A documentary about the Resistance during the Nazi Occupation of Athens. 14 people recalling memories from that period. A film about collective memory.

First showing on the 20th Thessaloniki Documentary Festival:

Saturday 3/3/2018 20:00 Cine Tonia Marketaki, Warehouse D, Pier

Monday 5/3/2018 12:45 Cine Tonia Marketaki, Warehouse D, Pier

πηγή 

*Μετά από επικοινωνία του blog με την ανιψιά της αγωνίστριας διορθώθηκε το όνομα και μάς υποδείχτηκε να αναρτήσουμε και αυτή την αφιέρωση: