-ΟΙ ΠΑΡΤΙΖΑΝΟΙ ΤΩΝ ΑΘΗΝΩΝ -14 αφηγήσεις-14 ιστορίες-

Ένα ντοκιμαντέρ για την ΕΑΜική Αντίσταση την περίοδο της Κατοχής στην Αθήνα ('41-'44). δείτε το TRAILER (βίντεο)

14 αφηγήσεις. 14 ιστορίες. 

Ένας λαός ενάντια στους Ιταλούς και Γερμανούς κατακτητές και στους ντόπιους συνεργάτες τους. Ένα ντοκιμαντέρ για τη συλλογική μνήμη.

A documentary about the Resistance during the Nazi Occupation of Athens. 14 people recalling memories from that period. A film about collective memory.

Σκηνοθεσία: Ξενοφώντας Βαρδαρός, Γιάννης Ξύδας
Έρευνα - Σενάριο: Γιάννης Ξύδας
Αφήγηση: Ρήγας Αξελός
Δ/νση φωτογραφίας - Μοντάζ: Ξενοφώντας Βαρδαρός (Xenofon Vardaros)
Ηχοληψία - Μιξάζ: Ανδρέας Γκόβας (Ante Re Gov)
Πρωτότυπη μουσική: Drog A Tek
Κάμερα: Ξενοφώντας Βαρδαρός, Χρήστος Πανάγος (Christos Panagos)
Απομαγνητοφώνηση: Σέβη Σαλαγιάννη (Sevi Salagianni)
Μετάφραση - Υποτιτλισμός: Ηλίας Διάμεσης
Γραφιστική επιμέλεια: Κώστας Μηναϊδης (Κώστας Μηναϊδης)
Παραγωγή: Ομάδα Συλλογική Μνήμη

Ιστορίες από το μοντάζ* 01

«[...] Είναι μια αποστολή στην Αθήνα μέσα. Είχαν κρεμάσει ένα πανό απέναντι από την Ομόνοια σε ένα κτήριο, το ΕΑΜ να στάζει αίμα. Αυτό ήταν της κυβέρνησης προδοτών του Ράλλη. Έπρεπε να το γκρεμίσουμε αυτό το πράγμα. Πήγαμε μια αποστολή, 3-4 άτομα από διάφορες συνοικίες και κάναμε έναν σαματά και το ρίξαμε κάτω. 

Δεν το έριξα εγώ, τα άλλα τα παιδιά. Δεν ξέρω ποιοι ήτανε. Δύσκολα θα βρεις άνθρωπο να θυμάται τέτοιο πράγμα. Ακόμη και οι δικοί μας άνθρωποι δεν πρέπει να το ξέρουν. Γιατί, είπαμε, τα μέτρα ήταν συνωμοτικά. 
Κάναμε συνέχεια αποστολές, δεν σταματάγαμε. Επαγρύπνηση, συνέχεια σε ετοιμότητα, πάντοτε [...]».
Γιώργος Παπαδημητρίου

*(αποσπάσματα μαρτυριών που δεν περιλαμβάνονται στο ντοκιμαντέρ)

Γιώργος Παπαδημητρίου 

Ιστορίες από το μοντάζ* 02

«[...] Όταν βλέπαμε ότι μας έφερναν μαρμελάδα στο Χαϊδάρι, σήμαινε ότι θα έκαναν μια μεγάλη εκτέλεση. Οι 200 ήταν. 

Βέβαια παίρναν και 50 και 60... Απ΄τη μαρμελάδα καταλαβαίναμε ότι θα εκτελέσουν. Τότε με τους 200 μας έφεραν οι μάγειροι, που ήταν παιδιά από την Ακροναυπλία. 

Είπα εγώ «τι κάνετε;». Γιατί μας έφερναν μαρμελάδες, μας έκανε εντύπωση και φανταστήκαμε μήπως βάλουν κλούβες και τους πάρουν για τη Γερμανία.

 Ήταν το '44 πλέον και μας ερχόντουσαν και μηνύματα ότι οι Ρώσοι στο μέτωπο προχωράνε κανονικά. «Μπα», λένε οι άλλοι, «δεν είναι κλούβες. Μεγάλη εκτέλεση θα γίνει και μάλλον θα πάρουν εμάς». 
Λέω «άντρες, θα πάρουν εσάς τώρα, τόσα χρόνια φυλακή; Εσείς δεν έχετε κάνει τίποτα τώρα». 
Και πράγματι, μας έδωσαν το τσάι και τη μαρμελάδα. Τα πολυβόλα εξακολουθούσαν να είναι εκεί. Μπήκαν οι άντρες κατά το ίδιο σύστημα, όπως εμείς μπαίναμε στη σειρά. Έμπαιναν και εκείνοι κατά θαλάμους. 
Και τους έκανε επιθεώρηση ο Γερμανός με τα σκυλιά του και όλο αυτό το σκυλολόι, τους φασίστες. Είχαν τον κατάλογο, διάβαζαν, διάβαζαν... Λέω «τι κόσμος είναι αυτός!» και πήραν και τον Σουκατζίδη, τον Ναπολέοντα... [...]».

Ελένη Σαββατιανού- Γεωργαντά*

*(αποσπάσματα μαρτυριών που δεν περιλαμβάνονται στο ντοκιμαντέρ)

Ιστορίες από το μοντάζ* 03

«[...] Ήταν μια πλατεία, η πλατεία της Νέας Σμύρνης, εκεί κάναμε διάλειμμα. Το 10' λεπτο διάλειμμα μεταξύ ενός μαθήματος. Τότε ήρθε μια κοπέλα, η Μαίρη Πάσχου, 13-14 χρονών κοπελίτσα, με κλάματα. «Πιάσανε τον αδερφό μου τον Νίκο», είπε. 

Το παρατσούκλι του ήταν ο «Μπάτσακλας». Τον πήγανε, λέει, στο αστυνομικό τμήμα, τον αφήσανε εκεί και έφυγαν να πάνε να συλλάβουν και άλλους. 

Τότε έριξε ένας μια ιδέα να πάμε να τον βγάλουμε. Λέει ένας «πάμε να φέρουμε ό, τι έχουμε από όπλα». 

Κάποιος λέει «ξέρω που είναι κρυμμένο το αυτόματο του λόχου». 

Ο άλλος λέει «έχω μια χειροβομβίδα», 

ο άλλος είπε «έχω ένα περίστροφο, πάμε να τα φέρουμε και σε δέκα λεπτά όλοι εδώ». 

Πήγα με τον Γιώργο Τσαπόγα να φέρουμε το αυτόματο. Ήταν 9 Φεβρουαρίου, παραμονή της γιορτής του πατέρα μου, γι' αυτό το θυμάμαι. Το πήραμε και τροχάδην πήγαμε να βρούμε τους άλλους που μας περίμεναν. 

Ήταν ο Γιάννης Κυριακίδης, ο Γιώργος Τσαπόγας και κάποιοι που δεν θυμάμαι τώρα πια. 

Πήγαμε στο τμήμα, μας είπε η κοπέλα που τον έχουν. Στήσαμε τον φρουρό στον τοίχο, ο Γιάννης με το πιστόλι του έδωσε μια στην τζαμαρία του τμήματος, τότε είχε τζάμι. Βάζει την κάννη μέσα, εν πάση περιπτώσει βγάλαμε τον Πάσχο και το βάλαμε στα πόδια να φύγουμε. Δεν χτύπησε κανένας, δεν είχαμε απώλειες. [...]».
Nίκος Μπαλάνος

*(αποσπάσματα μαρτυριών που δεν περιλαμβάνονται στο ντοκιμαντέρ)

Ιστορίες από το μοντάζ* 04
«[...] Αρχικά ο Ε.Λ.Α.Σ. της Ηλιούπολης ήταν μια διμοιρία εγκατεστημένη σε ένα μικρό σπιτάκι του ενός δωματίου, που περιτριγυριζόταν από μια μάντρα. Το λέγαμε φρουραρχείο. Ο πυρήνας της διμοιρίας της Ηλιούπολης ήταν παιδιά από το Χασάνι. Στο Χασάνι όταν μπήκαν οι Γερμανοί ήθελαν να επεκτείνουν το αεροδρόμιο. Το αεροδρόμιο λεγόταν αεροδρόμιο Χασανίου, γιατί εκείνη η περιοχή ανήκε σε κάποιον Χασάν επί τουρκοκρατίας. Είχαν διώξει κάποιες οικογένειες που ήταν στην περιοχή που ήθελαν να κάνουν την επέκταση και αυτές οι οικογένειες ήρθαν και εγκαταστάθηκαν στην Ηλιούπολη. Ήταν το πιο κοντινό σημείο που μπορούσαν. Έτσι, λοιπόν, ο πυρήνας του φρουραρχείου της Ηλιούπολης ήταν αγόρια από εκείνες τις οικογένειες και τους λέγαμε Χασανιώτες. Όταν γινόταν μάχη στον Βύρωνα ή στο Παγκράτι πήγαινε και βοηθούσε η δική μας διμοιρία. Ήταν οπισθοφυλακή. Όταν γινόταν μπλόκο στον Βύρωνα ή στο Παγκράτι έτρεχε η δική μας διμοιρία να βοηθήσει. [...]».
Ζωή Πετροπούλου
*(αποσπάσματα μαρτυριών που δεν περιλαμβάνονται στο ντοκιμαντέρ)
[Αποχαιρετούμε την αγωνίστρια της Εθνικής Αντίστασης και γραμματέα της ΕΠΟΝ Ηλιούπολης Ζωή Πετροπούλου, η οποία έφυγε  από τη ζωή. Η πολιτική κηδεία της έγινε την Πέμπτη 22 Φεβρουαρίου στις 4 μ.μ στο Νεκροταφείο Καισαριανής.]

Ιστορίες από το μοντάζ* 05
«[...] Οργανώναμε πάρτι που ήταν καθαρά για να χορέψουμε και να γλεντήσουμε. Εκεί πέρα η οργάνωση με ορισμένους ανθρώπους έκανε και τη δουλειά της, δηλαδή για να δοθεί ένα άλλο επίπεδο σε αυτές τις εκδηλώσεις γινόντουσαν απαγγελίες ποιημάτων, γινόταν “επιστράτευση”, προσπαθούσες να βρεις και να “ψήσεις” ανθρώπους για την οργάνωση. Έδινες τη δυνατότητα σε ανθρώπους να έρθουν σε επαφή με οργανωμένους ανθρώπους και στελέχη, οι οποίοι μπορούσαν να εξηγήσουν και να τους πούνε τι σκοπό έχουν, ότι πχ. θα γίνει μια εκδήλωση αύριο, αν θέλετε, ελάτε να πάρετε μέρος, το κάνουμε γι΄αυτό το λόγο και γι' αυτό τον σκοπό. Τα πάρτι αυτά είχαν “χαλάσει” κόσμο και γινόντουσαν συνήθως με ρεβυθοκεφτέδες, θα βρισκόταν λίγο κρασί και γινόταν κέφι κανονικότατο. Ήταν κέφι ολονύκτιο. Εμείς δεν μπορούσαμε να βγούμε και να φύγουμε μετά, διότι απαγορευόταν η κυκλοφορία. Μπαίναμε στο σπίτι πριν την απαγόρευση της κυκλοφορίας και βγαίναμε το πρωί. [...]». 

Μάνος Ζαχαρίας
*(αποσπάσματα μαρτυριών που δεν περιλαμβάνονται στο ντοκιμαντέρ) 

Ιστορίες από το μοντάζ* 06
«[...] Την περίοδο εκείνη κάναμε στις ταράτσες των σπιτιών πάρτι. Μαζευόταν όλη η νεολαία. Φτιάχναμε ένα γραμμόφωνο κουρδιστό και χορεύαμε. Ήταν τα πάρτι της εποχής. Θυμάμαι είχαμε εδώ στη γειτονιά, στην ταράτσα του σπιτιού ενός φίλου το πάρτι και μαζεύτηκαν από κάτω Παπαγιώργηδες. Τρέξαμε και τους απωθήσαμε. Πέσαν μερικοί πυροβολισμοί και τελικά δεν χτυπήθηκε κανείς. Φύγαν αυτοί και έτσι γλιτώσαμε, δεν έγινε τίποτα. Δεν τραυματιστήκαμε. Αυτά γινόντουσαν κάθε τόσο. [...]».
Ζάχος Νικηφοράκης
*(αποσπάσματα μαρτυριών που δεν περιλαμβάνονται στο ντοκιμαντέρ)

Ιστορίες από το μοντάζ* 07

«[...] Εκεί που έχει τη βρύση και βγαίνεις στον Καρέα ήταν η καλύβα του μπάρμπα - Γιάννη του κανατά. Το ξέρετε το τραγούδι; Εκεί κάναμε εκδρομή και εκεί κάναμε συνεδριάσεις υπαίθριες, με φρουρά. Πείνα και δυστυχία... Μοιράζαμε την μπομπότα σαν να έτρωγες γλυκό του κουταλιού. Αλλά, ήμαστε τόσο δυνατοί, τόσο αισιόδοξοι, τόσο αγωνιστές που δεν αγοράζεται με τίποτα, παιδιά. Αυτό δεν αγοράζεται με τίποτα, ούτε ξεχνιέται, ούτε μετανιώνεις ποτέ. Δεν πα να σε σουβλίσουν. Αυτός ήταν ο ΕΛΑΣ Παγκρατίου, με πολλούς ήρωες. [...]».
Δημήτρης Βαλιμίτης
*(αποσπάσματα μαρτυριών που δεν περιλαμβάνονται στο ντοκιμαντέρ)

Ιστορίες από το μοντάζ* 08
«[…] Τρία φρουραρχεία βγαίναν στο Δουργούτι. Ήταν ζωσμένο, φύλλο δεν έμπαινε. Μπήκαν πολλοί μέσα πράκτορες, τους πιάναμε και τους παραδίδαμε στα φρουραρχεία. Γιατί όταν πήγαινες από μία συνοικία σε άλλη ένα 80% ήσουν ένοχος. Κατάσκοπος. Πήγαινες να δεις τη δύναμη, πού φυλάνε οι ΕΛΑΣίτες για να χτυπήσουν. [...]».
Βαγγέλης Ντερμιτζόγλου
*(αποσπάσματα μαρτυριών που δεν περιλαμβάνονται στο ντοκιμαντέρ)

Ιστορίες από το μοντάζ* 09
«[…] Όταν παραδόθηκαν οι Ιταλοί υπήρχαν διάφορες διαδόσεις ότι υπάρχουν παντού όπλα. Όταν πήγα στο σπίτι βρήκα έναν να με περιμένει, έναν γνωστό μου που τον είχε στείλει η Έλσα Χατζημιχάλη. Ήταν μηχανικός, δούλευε στους Ιταλούς στην Αθήνα, στην οδό Πανεπιστημίου 25, εκεί που βγάζαμε τα εισιτήρια. Μου είπε ότι εκεί μέσα υπήρχε ένα χρηματοκιβώτιο, είχαν κλείσει οι Ιταλοί όπλα, αλλά δεν είχε το κλειδί να μου το δώσει. Μου είπε ποιος το είχε διορθώσει το χρηματοκιβώτιο, ο οποίος είχε βγάλει αντικλείδι, όταν το έχασαν οι σιδηροδρομικοί. Μου τον περιγράψαν, εκεί στην Πραξιτέλους ήταν, που ήταν όλα τα κλειδαράδικα στη σειρά. Τον βρήκα, του λέω ότι από τους σιδηροδρομικούς έχω παραγγελιά να μου φτιάξει ένα κλειδί γι΄αυτό το χρηματοκιβώτιο. Τα συμφωνήσαμε και πάω, τον παίρνω στην Πανεπιστημίου 25, ανοίγει αυτός. Ήταν πόρτες μεγάλες που είχαν σύρτες ενδιάμεσα. Ανοίγουν οι σύρτες, μπαίνουμε μέσα και πάμε στο χρηματοκιβώτιο. Βάζει το κλειδί, το ανοίγει, βλέπουμε τα όπλα και του λέω: “Εδώ Ε.Λ.Α.Σ., άμα θες το καλό σου μην πεις τίποτα και θα σου στείλω έναν κουστουμαρισμένο στο μαγαζί σου να σου δώσει τα λεφτά σου, να πάρει το κλειδί”. Ο άνθρωπος ήταν μπεσαλής και δεν είπε τίποτα. Πήραμε το κλειδί και το βράδυ είχαμε κάνει ένα συνεργείο 4-5 άτομα με ένα αυτοκίνητο. Πήγαμε, ανοίξαμε τις πόρτες και πήραμε τα όπλα. Ήταν 4 αραβίδες ιταλικές, πολλές χειροβομβίδες, πολλές σφαίρες... [...]».
Στέλιος Ζαμάνος
*(αποσπάσματα μαρτυριών που δεν περιλαμβάνονται στο ντοκιμαντέρ)

Ιστορίες από το μοντάζ* 10
«[…] Από την Ε.Π.Ο.Ν. μπαίναμε στον Ε.Λ.Α.Σ. Πήγα στον καπετάν-Ορέστη και του λέω: “Καπετάν-Ορέστη δώσε μου μια στολή”. Θα χα φτάσει τα 14 τότε. Μου δώσε μια στολή αγγαρείας και την έβαλα. “Αλλά θα μου μάθεις και όπλο”, του είπα, “στις ελεύθερες ώρες”. Έμαθα να πυροβολώ, τα χεράκια ήταν αδύνατα, αλλά ήμουν δυνατή. Έρχεται ο πατέρας μου, που ήταν επίσης καπετάνιος, ο Κουβάς, για επιθεώρηση. Με είδε, δεν έβγαλε μιλιά και λέει: “Ένα βήμα μπρος”. “Μάλιστα, καπετάνιε”, του λέω και τον χαιρετάω. Μου λέει “μεταχειρίζεσαι το όπλο;”, του λέω “μάλιστα”. Σαν να μην με γνώριζε. Σοκαρίστηκα. “Δηλαδή άμα γίνει ένα ντου θα πάρεις μέρος στη μάχη;”, μου λέει. “Μάλιστα, καπετάνιε”, λέω. “Άμα αυτό το μαλλί, όμως, στο γυρίσει ένας τσολιάς στον λαιμό, θα σου πάρει το κεφάλι”, απαντά. “Μην ανησυχείτε, καπετάνιε, τακτοποιείται”, λέω. Σκύβει και μου λέει: “Μη τυχόν και πειράξεις τα μαλλιά σου”. Πάω σε μια κομμώτρια στην πλατεία και τα κόβω αλά γκαρσόν. Με περιλαβαίνει ο καπετάνιος στο σπίτι. “Από τότε άρχισες να παρακούς;”, ρωτά. “Δεν παρακούω, καπετάνιε, είμαι ελεύθερος άνθρωπος. Για ελευθερία δεν παλεύουμε;” Λέει: “Είσαι πολύ μικρή για το στράτευμα, δεν παίρνουμε μικρά παιδιά στον Ε.Λ.Α.Σ. Του λέω, πρώτη φορά έβγαλα γλώσσα στον πατέρα μου και το θυμάμαι και στεναχωριέμαι: “Γιατί, καπετάνιε; Τα άλλα παιδιά δεν έχουν μάνα και πατέρα;” Χλόμιασε και μου είπε: “Θα σε βάλουμε στην επιμελητεία”. [...]».
Μαρία Βοσκοπούλου-Κουβά
*(αποσπάσματα μαρτυριών που δεν περιλαμβάνονται στο ντοκιμαντέρ)

Ιστορίες από το μοντάζ* 11
«[…] Είχε γίνει ένα σαμποτάζ στην Καλλιθέα και θέλανε να εκτελέσουν 50 τροχιοδρομικούς. Τότε έγινε η μεγαλύτερη συγκέντρωση και απεργία μέσα στη Νέα Ιωνία. Ο κόσμος είχε βγει στους δρόμους και διαμαρτυρόταν. Τότε οι Ιταλοί κατέβηκαν μαζί με έναν προδότη της περιοχής, τον Κοτσιφάκη, ο οποίος τους οδηγούσε κιόλας. Χτυπάν τον κόσμο πάνω στη Μικράς Ασίας και σκοτωθήκαν δύο άτομα. Αυτό το κάναν για να διαλυθεί ο κόσμος, για να διαλύσουν τη συγκέντρωση των τροχιοδρομικών. [...]».
Γιώργος Κατιμερτζής
*(αποσπάσματα μαρτυριών που δεν περιλαμβάνονται στο ντοκιμαντέρ)

Ένα ντοκιμαντέρ για την ΕΑΜική Αντίσταση την περίοδο της Κατοχής στην Αθήνα ('41-'44). 14 αφηγήσεις. 14 ιστορίες. Ένας λαός ενάντια στους Ιταλούς και Γερμανούς κατακτητές και στους ντόπιους συνεργάτες τους. Ένα ντοκιμαντέρ για τη συλλογική μνήμη.

Πρεμιέρα στο επίσημο πρόγραμμα του 20ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ της Θεσσαλονίκης, στο τμήμα Μνήμη - Ιστορία.

Σάββατο 3/3/2018 20:00 Αίθουσα Τώνια Μαρκετάκη, Αποθήκη Δ, Λιμάνι
Δευτέρα 5/3/2018 12:45 Αίθουσα Τώνια Μαρκετάκη, Αποθήκη Δ, Λιμάνι

TRAILER: https://vimeo.com/256118945

WEBSITE: https://athenspartisans.wordpress.com/

A documentary about the Resistance during the Nazi Occupation of Athens. 14 people recalling memories from that period. A film about collective memory.

First showing on the 20th Thessaloniki Documentary Festival:

Saturday 3/3/2018 20:00 Cine Tonia Marketaki, Warehouse D, Pier

Monday 5/3/2018 12:45 Cine Tonia Marketaki, Warehouse D, Pier

πηγή 

*Μετά από επικοινωνία του blog με την ανιψιά της αγωνίστριας διορθώθηκε το όνομα και μάς υποδείχτηκε να αναρτήσουμε και αυτή την αφιέρωση:  

-Την ΒΟΥΛΓΑΡΑ. -ΝΑ ΣΦΑΞΟΥΜΕ ΤΗ ΒΟΥΛΓΑΡΑ

Αυτό, Είναι εριστικά πατριωτικό ?

Οκτώβρης 1944, Απελευθέρωση. Οι ηθοποιοί στην πρώτη γραμμή. Διακρίνονται οι Καίτη Ντιριντάουα, Αννα Λώρη και ο Σπ. Πατρίκιος, πρόεδρος του Σωματείου Ελλήνων Ηθοποιών (Φωτογραφία από το Αρχείο ΣΕΗ)

Στις 9 του Φλεβάρη 1996, έφυγε από τη ζωή η κομμουνίστρια ηθοποιός, χορεύτρια και τραγουδίστρια Καίτη (Κατερίνα) Οικονόμου, περισσότερο γνωστή ως Ντιριντάουα.

Γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1920 και σπούδασε χορό στις σχολές Μοριάνοβ και Ζουρούδη. Από πολύ μικρή ρίχτηκε στη βιοπάλη, στη συνέχεια δούλεψε σε βαριετέ και σε «μπουλούκια», μέχρι που το 1937 ο Αττίκ την προσέλαβε στην περίφημη «Μάντρα» του. “Ντιριντάουα” ήταν το καλλιτεχνικό ψευδώνυμο που της έδωσαν ο Ορέστης Λάσκος και ο Αττίκ. Η ίδια διηγήθηκε σε συνέντευξή της στο Ριζοσπάστη:

«Είχαμε πάει περιοδεία στην Αίγυπτο. Είχε τελειώσει ο πόλεμος των Ιταλών στην Αβησσυνία και οι μάχες στην πόλη Ντιριντάουα. Ήμουνα μικρή, ακόμα, ευλύγιστη και μαυροτσούκαλο και μ’ έβγαλαν Ντιριντάουα».

Στη συνέχεια δούλεψε στο Θίασο του Μακέδου, πρωταγωνίστρια, ως τα πρώτα χρόνια της Κατοχής (1942). Στην Κατοχή εντάχτηκε στο ΕΑΜ. Φυλακίστηκε και μετά την κατάρρευση των Ιταλών ξανάρχισε να παίζει, αλλά και να αγωνίζεται μέσα από το ΚΚΕ και το ΕΑΜ Θεάτρου.

“Το καλοκαίρι του 1942, στο καταπλημμυρισμένο από πλήθη θερινό Κέντρο “Αλκαζάρ” η Ντιριντάουα βγήκε στη σκηνή με απαράμιλλο θάρρος και φώναξε στον κόσμο: “Με συκοφαντούν ότι πρόδωσα Αγγλους. Είναι ψέμα. Εγώ είμαι Ελληνίδα! Ζήτω η Ελλάς – ζήτω η Αγγλία! “. Το τόλμημά της το πλήρωσε ακριβά: Οι Ιταλοί τη δίκασαν σε 1 χρόνο φυλακή και της απαγόρευσαν να εμφανισθεί ξανά σε θέατρο. Η συνειδητή καλλιτέχνιδα, μετά την αποφυλάκισή της, πήρε μέρος σε όλους τους αγώνες, τις διαδηλώσεις και κινητοποιήσεις του λαού κατά των καταχτητών. Είναι φυσικό τα ντόπια όργανα του φασισμού να εκφράζουν με τέτοια λύσσα το τυφλό μίσος τους ενάντια σε μια λαμπρή, αλύγιστη και πρωτοπόρα Ελληνίδα.” (Από ρεπορτάζ του Ριζοσπάστη)

Μετά τα Δεκεμβριανά συμμετείχε σ’ έναν ΕΑΜίτικο θίασο με τους: Γιαννίδη, Βεάκη, Παπαθανασίου, Παϊζη, Μανέλη, Ζέη, Οικονομίδη, που γύριζε την Ελλάδα. Με τη συμφωνία της Βάρκιζας γύρισαν στην Αθήνα και κρύφτηκαν.

Η Καίτη Ντιριντάουα κρυβόταν εφτά μήνες, μέχρι που ο επιχειρηματίας του θεάτρου “Ερμής” – το σημερινό “Βέμπο” – της πρότεινε να δουλέψει. Από εκείνη την περίοδο η ηθοποιός, πάντα συγκινημένη, θυμόταν την επίθεση των χιτών μέρα πρεμιέρας. «Μπαίνοντας στο θέατρο, αντί για καλή επιτυχία, άκουγα να μου λένε «καλή ψυχή».

«Τη Βουλγάρα. Να σφάξουμε τη Βουλγάρα»!

Την Τετάρτη 20 του Ιούνη 1945, το βράδυ, τρομοκρατικές ομάδες χιτών, δοσιλόγων και άλλων αποβρασμάτων που δρούσαν ασύδοτα την περίοδο του μεταβαρκιζιανού καθεστώτος πραγματοποίησαν δολοφονική επιδρομή στα Θέατρα “Ερμής” και “Λυρικόν” και επιτέθηκαν με βαναυσότητα εναντίον ηθοποιών και θεατών. 

Ο Ριζοσπάστης κατέγραψε στις σελίδες του το βάρβαρο γεγονός και δύο μέρες μετά, στις 22 του Ιούνη έδωσε, με πλήθος λεπτομερειών, ολοκληρωμένο ρεπορτάζ, όπου ανάμεσα στα άλλα αναφέρει:

«(…)Η ετοιμαζόμενη δολοφονική επίθεση διαφημιζότανε από τους ίδιους τους γκάγκστερς, οι οποίοι ένοπλοι και συντεταγμένοι κατά ομάδες είχαν ξεκινήσει από τα συνοικιακά κέντρα της Χ και είχαν πιάσει τις γωνίες των γύρω από τον “Ερμή” δρόμων αποφασισμένοι να σφάξουν, όπως έλεγαν, τη “Βουλγάρα”, όπως οι απάτριδες αποκαλούσαν τη δημοφιλή καλλιτέχνιδα και αγωνίστρια του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα Καίτη Ντιριντάουα.

(…) Στις 9.32 ακριβώς ένας χίτης από τη γαλαρία βγήκε και τους εσχεδίασε με τα χέρια του το συμβολικό σύνθημα Χ. Επακολούθησε η έφοδος.

Ηταν η ώρα ακριβώς που έκανε την εμφάνισή της η Ντιριντάουα. Μέσα στη θύελλα των χειροκροτημάτων και των λαϊκών εκδηλώσεων που υποδέχτηκε την καλλιτέχνιδα, οι γενίτσαροι της Χ εξαπέλυσαν την επίθεσή τους. Στην αρχή με αποδοκιμασίες και ακατονόμαστες βρισιές, έπειτα με καταιγισμό από πέτρες, αυγά και λεμόνια και στο τέλος με πυροβολισμούς προς τη σκηνή. Επακολούθησε πανδαιμόνιο. Οι θεατές και οι ηθοποιοί διατήρησαν την ψυχραιμία τους. Οι επιδρομείς, βλέποντας την εγκληματική ανοχή της αστυνομίας, πήραν θάρρος και όρμησαν προς τη σκηνή η οποία είχε κατέβει στο μεταξύ. Με ριπές αυτομάτων και περιστρόφων ανέβηκαν φωνάζοντας:

– Τη Βουλγάρα. Να σφάξουμε τη Βουλγάρα.

Όπως είναι γνωστό, από τους πυροβολισμούς και τα ρόπαλα των καννιβάλων τραυματίστηκαν θανάσιμα ο ηθοποιός Σταύρος Ιατρίδης και ελαφρότερα ο ηθοποιός Πατρίκιος, καθώς επίσης και περί τους δέκα θεατές, ανάμεσα στους οποίους ο Α. Δαμιανάκης σοβαρά στο κεφάλι. Πρέπει να σημειωθεί ότι το εγκληματικό σχέδιο της δολοφονίας της Ντιριντάουα ματαιώθηκε από τη σθεναρή στάση πενταμελούς ομάδας της Γενικής Ασφάλειας, η οποία με αποφασιστικότητα εμπόδισε τους δολοφόνους να πλησιάσουν στο καμαρίνι της καλλιτέχνιδας. Αναφέρουμε την περίπτωση αυτή γιατί είναι η μοναδική εξαίρεση της σκανδαλωδώς ανεκτικής απέναντι των χιτών στάσης όλης της άλλης αστυνομικής δύναμης. (…)

Καίτη Οικονόμου – Ντιριντάουα (1920-1996)

ΤΙ ΛΕΕΙ Η ΝΤΙΡΙΝΤΑΟΥΑ

Συντάκτης μας είδε την Ντιριντάουα που φιλοξενείται στα γραφεία της Γεν. Ασφάλειας για να προστατευθεί. Μας αφηγήθηκε ως εξής τα γεγονότα:

– Αρκετές μέρες πριν από την παράσταση άρχισαν οι απειλές, τα τρομοκρατικά τηλεφωνήματα και οι επιδρομές. Προ δέκα ημερών, στις 3 η ώρα τη νύχτα, πήγαν δύο εθνοφύλακες στο σπίτι μου και με φοβέρισαν ότι θα με σκοτώσουν. Είκοσι λεπτά πριν αρχίσει η παράσταση είχα επίσημη σχεδόν ειδοποίηση ότι οι χίτες του Θησείου ετοιμάζονται να κατέβουν “εν σώματι” να με σκοτώσουν. Τα υπόλοιπα είναι γνωστά. Σε καμμιά πρόκληση δεν προέβην – το είδε αυτό ο κόσμος. Αυτοί είχαν αποφασίσει να με χτυπήσουν. Οταν ανέβηκα πάνω στη σκηνή, οι χίτες τράβηξαν κατ’ ευθείαν προς στο καμαρίνι μου πυροβολώντας. Με έσωσε ένα ευσυνείδητο όργανο της Γεν. Ασφάλειας, που στάθηκε με το αυτόματό του μπροστά στην πόρτα μου και τους εμπόδισε”.

Μεγάλο κίνδυνο διέτρεξε η καλλιτέχνιδα και την ώρα που έφευγε από το θέατρο. Ο αξιωματικός της Εθνοφυλακής της συνιστούσε να μη βγει ακόμα. Ο κ. Κανελλόπουλος, όμως, αστυνομικός διαμερισματάρχης, της είπε: Οχι να βγεις κι εγώ αναλαμβάνω την ευθύνη. Καθώς έμπαινε στο αυτοκίνητο, ένας χίτης την ανεγνώρισε και φώναξε: “Η Ντιριντάουα, απάνω της! “.

Το αυτοκίνητο, χωρίς αστυνομική συνοδεία, ξεκίνησε. Τρεις χίτες τρέχουν καταπόδι. Ο ένας το φθάνει και πηδά στο μαρσπιέ και αρπάζει τη μητέρα της καλλιτέχνιδας απ’ τον ώμο. Εκείνη τη στιγμή ακούστηκαν πυροβολισμοί απ’ έξω και ο επιτεθής έπεσε χτυπημένος μέσα στο αυτοκίνητο. Η αστυνομία προσπάθησε να στηρίξει κατηγορία κατά της γρηάς μητέρας της Ντιριντάουα, ότι αυτή δήθεν είχε πιστόλι και… πυροβόλησε. Η ιατροδικαστική φυσικά εξέταση απέδειξε, ότι η σφαίρα ήρθε απ’ έξω, ασφαλώς απ’ τους ίδιους του χίτες, που πυροβολούσαν το αυτοκίνητο για να τρυπήσουν τα λάστιχα και να το σταματήσουν.»

Η Καίτη Ντιριντάουα κατάφερε να διαφύγει και τότε αρχίζουν οι διώξεις και η παρανομία. Μεγάλη Βδομάδα του 1947 βρέθηκε στο Μεταγωγών. Στη συνέχεια εξορία, πρώτα Μακρόνησος, μετά στη Χίο και στο Τρίκερι. Τα πόδια της σακατεύτηκαν. Έπαθε οξεία ρευματική αρθρίτιδα. Για αρκετά χρόνια πάλευε να ξαναπαίξει.

«Αγάπησα τον αγώνα περισσότερο απ’ το θέατρο. Είμαι ευχαριστημένη που μπόρεσα να βάλω ένα μικρό λιθαράκι στον αγώνα του λαού μας για τη δημοκρατία. Τη δημοκρατία που πιστεύουμε εμείς, την πραγματική. Είμαι περήφανη που κάτι πρόσφερα σ’ αυτό τον αγώνα», έλεγε.

Έπαιξε στο θέατρο ως το 1966. Πέθανε από ανακοπή της καρδιάς, σχεδόν ξεχασμένη, στις 9 του Φλεβάρη 1996, σε ηλικία 75 ετών.

«Είναι η μοίρα του ηθοποιού», έλεγε στο Ριζοσπάστη, «να τον λησμονούν όταν αποσύρεται. Βγήκα στη σκηνή 6-7 χρονών παιδί και πέρασα τόσα και τόσα… Άλλοι θορύβησαν πολύ γύρω από το πρόσωπό μου… Οι αντίπαλοι του αγώνα του λαού μας»…

Από Κατιούσα 

ΕΑΜ Ηθοποιών Εθνική Αντίσταση Θέατρο Καίτη Ντιριντάουα Οργάνωση "Χ"

Απ' την Ιστορία: Η Μάχη του ΕΛΑΣ στη Ηλεκτρική του Πειραιά

,,ο διοικητής Αττικής Π. Σπηλιωτόπουλος και οι Αγγλοι είχαν δόσει εντολή να μην αναλάβει καμιά επιθετική ενέργεια ο ΕΛΑΣ κατά των Γερμανών όταν θα αποχωρούσαν από την Αθήνα.,,

Η Μάχη της Ηλεκτρικής στον Πειραιά

Αεροφωτογραφία ντοκουμέντο: Το εργοστάσιο της Ηλεκτρικής στο Κερατσίνι τις μέρες που έγινε η ομώνυμη μάχη

Ωρα 9.45 το πρωί της 12ης Οκτώβρη του 1944. Τα ναζιστικά στρατεύματα αποχωρούν απ' την Αθήνα. Ο λαός αρχίζει να βγαίνει στους δρόμους. Οι μάχες όμως δεν έχουν τελειώσει.

Τέσσερα τάγματα του Α' Συντάγματος του ΕΛΑΣ στον Πειραιά έχουν μερόνυχτα να κλείσουν μάτι. Από τις αρχές του Σεπτέμβρη η διοίκηση του Α' Συντάγματος του ΕΛΑΣ έχει την πληροφορία ότι οι Γερμανοί έχουν υπονομεύσει όλες τις βιομηχανικές και λιμενικές εγκαταστάσεις στον Πειραιά και έχουν αποφασίσει να τις τινάξουν στον αέρα ταυτόχρονα με την αποχώρηση των δυνάμεών τους.

απ' το Ριζοσπάστη 

Η επιδίωξή τους αυτή θα μπορούσε να υλοποιηθεί αναίμακτα, καθώς ήδη ο στρατιωτικός διοικητής Αττικής στρατηγός Π. Σπηλιωτόπουλος και οι Αγγλοι είχαν δόσει εντολή να μην αναλάβει καμιά επιθετική ενέργεια ο ΕΛΑΣ κατά των Γερμανών όταν θα αποχωρούσαν από την Αθήνα.

Η εντολή αυτή δεν ήταν από φιλάνθρωπα αισθήματα. Οι αστικές δυνάμεις στην Ελλάδα και οι Βρετανοί σύμμαχοί τους είχαν πολύ καθαρή άποψη για την επόμενη μέρα της απελευθέρωσης. 

Εχοντας αταλάντευτο ταξικό κριτήριο και ένστικτο, προετοίμαζαν την επόμενη μέρα, δηλαδή την ομαλή διαδοχή από την τριπλή κατοχή και την επαναφορά των κομμάτων της αστικής τάξης στην εξουσία. 

Ενας λαός οπλισμένος, χειραφετημένος και με τις βασικές, στρατηγικές επιχειρήσεις στα χέρια του, οι οποίες κατά βάση διέθεταν ένοπλη εργατική φρουρά, τους ήταν εμπόδιο. 

Επιπρόσθετα, όλες οι ιμπεριαλιστικές δυνάμεις - και ο Αξονας και οι Σύμμαχοι - είχαν πολύ καθαρό ότι σε καμιά των περιπτώσεων η Σοβιετική Ενωση δεν θα έπρεπε να αποκτήσει πρόσβαση στην Ανατ. Μεσόγειο, σε ένα κρίσιμο γεωστρατηγικό τμήμα, μέσω μιας εξουσίας όπου κουμάντο σ' αυτόν τον τόπο θα έκανε ο ίδιος ο λαός.

Η κηδεία των νεκρών της Ηλεκτρικής στον περίβολο του εργοστασίου, στις 16 Οκτώβρη του 1944

Το ΚΚΕ και το στρατιωτικό τμήμα του ΕΑΜ, ο ΕΛΑΣ, αποφασίζουν να αγνοήσουν την παραίνεση του Βρετανού αντισυνταγματάρχη Γιανκ «να μην πειραχτούν οι Γερμανοί» και να σώσουν τις υποδομές στον Πειραιά, κρατώντας απόλυτα μυστική όλη την οργάνωση της επιχείρησης.

Δεν υπήρχε εργοστάσιο χωρίς Κομματική και ΕΑΜική Οργάνωση

Τον Οκτώβρη του 1944, το ΚΚΕ (και περισσότερο το ΕΑΜ ως μέτωπο) ήταν μακράν το ισχυρότερο και μαζικότερο πολιτικό κόμμα και στον Πειραιά. Σε έναν πληθυσμό 250 - 300 χιλ. κατοίκων, οι εθνικοαπελευθερωτικές οργανώσεις (ΕΑΜ, ΕΕΑΜ, ΕΛΑΣ, ΕΠΟΝ, ΕΑ) αριθμούσαν πάνω από 100 χιλ. οργανωμένα μέλη. Δηλαδή το 33% έως το 40% του πειραιώτικου λαού.

Δεν υπήρχε εργοστάσιο και χώρος δουλειάς που να μην είχε Κομματική και ΕΑΜική Οργάνωση, με πολύ υψηλό κύρος και επιρροή. Πολλά εργοστάσια είχαν ένοπλη εργατική φρουρά (π.χ. Ηλεκτρική, Ναυπηγεία Αμπελακίων) ή προστασία από τα ένοπλα τμήματα του ΕΛΑΣ στην περιοχή τους (π.χ. Λιπάσματα, Τσιμέντα, Μηχανουργία, ΣΕΚ, Παπαστράτος, Λιμάνι, Ναύσταθμος, Ναυπηγεία Περάματος κ.ά.). 

Χωρίς αυτήν τη σχέση δεν θα ήταν δυνατό να σωθεί ο Πειραιάς κατά την αποχώρηση των Γερμανών. Από το 1942 ακόμα, δεν υπήρχε μεταλλουργικό εργοστάσιο που να μην έχει στηθεί Κομματική και ΕΑΜική Οργάνωση, όπως και στα μεγάλα εργοστάσια του Βασιλειάδη με 3.000 περίπου εργάτες και του Ροντήρη με 800 - 1.000. 

Το 82% της οργανωτικής σύνθεσης της Κομματικής Οργάνωσης Πειραιά του ΚΚΕ ήταν εργάτες. 

Και είναι χαρακτηριστικό ότι στους εορτασμούς για τα 26 χρόνια από την ίδρυση του ΚΚΕ, στον Πειραιά συμμετείχαν 70 χιλ. λαού, ενώ καθημερινά διακινούνταν 15 χιλ. φύλλα «Ριζοσπάστη».

Το 6ο Σύνταγμα του ΕΛΑΣ

Σε αυτό το κλίμα και με αυτά τα δεδομένα, το 6ο Σύνταγμα του ΕΛΑΣ με στρατιωτικό διοικητή τον Σωτήρη Κύβελο και καπετάνιο τον Νίκανδρο Κεπέση, από τις αρχές του Σεπτέμβρη ακόμα, διατάσσει τις δυνάμεις του έτσι που να κρατηθεί ο Πειραιάς κάτω από τον έλεγχο του ΕΛΑΣ και να δοθεί μάχη για τη σωτηρία των υποδομών. 

Στη διάθεσή τους έχουν διακόσια ογδόντα ντουφέκια και είκοσι αυτόματα, σχεδόν τίποτα μπροστά στην υπεροπλία της Βέρμαχτ, που διέθεσε ειδικά για την προστασία της ομάδας που θα έκανε την ανατίναξη ένα Τάγμα με βαριά πυροβόλα, όλμους και τανκς. Είχαν στήσει τέσσερα πυροβόλα στο κέντρο της πόλης, τον Προφήτη Ηλία, και στον Καραβά της Κοκκινιάς.

Το πρώτο τάγμα, του 6ου Συντάγματος, με διοικητή τον «Νώντα» (Ευσταθόπουλος έφεδρος υπολοχαγός) και καπετάνιο τον Αλέκο Βαρυτιμίδη, παίρνει διάταξη στην περιοχή από Ηλεκτρικό Σταθμό, Ρετσίνα και έως το Πέραμα. Στην ευθύνη του έχει τα εργοστάσια Παπαστράτος, Αλευρόμυλοι, Λιπάσματα, Τσιμέντα και Ηλεκτρική (Πάουερ). Ολα υπονομευμένα με εκρηκτικά. Ειδικά για την Ηλεκτρική ο ΕΛΑΣ γνωρίζει από τον αρχιτεχνίτη ότι το εργοστάσιο είναι υπονομευμένο με τέσσερις τόνους εκρηκτικά. 

Μέσα στο εργοστάσιο δρα ήδη σε απόλυτη παρανομία ο λόχος Ηλεκτρικής του ΕΛΑΣ με επικεφαλής τον Σωτήρη Καλαμπόκη. 

Στον Ευσταθόπουλο δίνεται διαταγή να κρατηθεί ειδικά το εργοστάσιο της Ηλεκτρικής πάση θυσία.

Ο πρώτος λόχος του τάγματος, με τους Αντώνη Αντύπα και Βασίλη Λαγωνίκα στη διοίκηση, κρατά από Ταμπούρια προς Πειραιά, ο δεύτερος με τον Βασίλη Βεζυρόπουλο κρατά από την Αμφιάλη έως και το ύψωμα του Αγ. Γεωργίου (αυτός κρατά την Ηλεκτρική), ο τρίτος λόχος με τον Χρήστο Ιωακειμίδη είναι στην Ευγένεια και κρατά το ύψωμα αριστερά (νοτιοανατολικά) της Ηλεκτρικής και ο 4ος με τους Αριστείδη Σπύρου και Δικαίο Κατσικαδάκο κρατά από οδό Κυδωνίων έως τον Αγ. Διονύση στο λιμάνι.

Το σχέδιο και οι μάχες

Ο χρόνος μετρούσε αντίστροφα, καθώς σύμφωνα με τη μαρτυρία του Σωτήρη Κύβελου, ο ΕΛΑΣ γνώριζε ότι η ανατίναξη των εργοστασίων θα γίνει στις 12 Οκτώβρη στις 3 το μεσημέρι. 

Επρεπε να εξουδετερωθεί το κέντρο ανατίναξης, δηλαδή το σημείο στο οποίο κατέληγαν όλες οι καλωδιώσεις. Αυτό βρισκόταν στη διασταύρωση Οδυσσέως και Ευαγγελιστρίας. Ηταν ένα τσιμεντένιο οχυρό βάθος 4-5 μέτρων. 

Παραμονές της επιχείρησης αυτομόλησε Γερμανός αξιωματικός και παρέδωσε στον ΕΛΑΣ το σχέδιο των καλωδιώσεων. 

Ταυτόχρονα, ο ΕΛΑΣ εξασφάλισε από τις δυνάμεις των Ιταλών την παράδοση των όπλων τους στις δικές του δυνάμεις, ενώ από εργάτες του λιμανιού αρπάζονται πυρομαχικά από τις γερμανικές αποθήκες.

Συγκροτήθηκε επίλεκτο τμήμα από το 4ο Τάγμα του ΕΛΑΣ, που ήταν στο κέντρο του Πειραιά, με τη συνδρομή του ΕΛΑΝ και επικεφαλής τον έφεδρο ανθυπολοχαγό Μιλτιάδη Αλικάκο και τον Καπετάνιο του Τάγματος Σωτήρη Καλαμπόκη. 

Με βάση το σχέδιο, τη νύχτα 11 προς 12 Οκτώβρη έκοψαν τα καλώδια στο σημεία διασταύρωσης στην οδό 2ης Μεραρχίας και Κολοκοτρώνη, από τα οποία θα ανατινάζονταν η Σχολή Ναυτικών Δοκίμων, το Τελωνείο και η αριστερή πλευρά του λιμανιού. 

Εκοψαν επίσης τα καλώδια στη γέφυρα του Αγ. Διονύση, από τα οποία θα τινάζονταν η δεξιά πλευρά του λιμανιού, τα Λιπάσματα και η Ηλεκτρική. Χαμογελώντας, το πρωί ο Καλαμπόκης παραδίδει στη διοίκηση του 6ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ τυλιγμένα σε εφημερίδα τα κομμένα καλώδια...

Οι Γερμανοί στέλνουν περίπολο στα Ταμπούρια για την επανασύνδεση των καλωδίων, γίνεται μάχη κατά την οποία αφήνουν στον τόπο 3 νεκρούς και όλα τα υλικά τους. 

Είχε προηγηθεί μάχη το πρωί της 11 Οκτώβρη στην ίδια την Ηλεκτρική, καθώς οι Γερμανοί συνέλαβαν 4 ΕΛΑΣίτες την ώρα που έκαναν αποναρκοθέτηση στην ευρύτερη περιοχή και τους έκλεισαν στο εργοστάσιο. Το εργοστάσιο κυκλώθηκε από δυνάμεις του ΕΛΑΣ και οι Γερμανοί κινούν τμήματά τους για ενίσχυση από το εργοστάσιο της ΚΟΠΗ. 

Αρχίζει σφοδρή μάχη μπροστά στο νεκροταφείο της Ανάστασης. Οι Γερμανοί αναγκάζονται να υποχωρήσουν, με τον ΕΛΑΣ να μετρά τους 3 πρώτους νεκρούς του σ' αυτήν την επιχείρηση. 

Οι 4 ΕΛΑΣίτες αφήνονται ελεύθεροι, παραδίδεται η γερμανική φρουρά του εργοστασίου και εγκαθίσταται φρουρά από τον ΕΛΑΣ.

Στις 3 το μεσημέρι της 12ης Οκτώβρη, καθώς οι ανατινάξεις δεν μπορούν να γίνουν, οι Γερμανοί στέλνουν τμήματα να κάνουν ανατινάξεις με νάρκες. Κατορθώνουν να κάνουν μόνο μία σ' έναν γερανό στο λιμάνι.  Ο Πειραιάς είναι ήδη ολόκληρος στα χέρια του ΕΛΑΣ. Η μάχη όμως δεν έχει τελειώσει.

Από τη Θηβών, γερμανικά τμήματα κατεβαίνουν στον Πειραιά. Στη Λεύκα γίνεται μάχη. Αναγκάζονται να υποχωρήσουν, όμως ο ΕΛΑΣ μετρά ανάμεσα στους νεκρούς του τον ίδιο τον διοικητή του Τάγματος Σωτήρη Καλαμπόκη, που είχε κόψει τα καλώδια, και τον Καπετάνιο του ΕΛΑΝ Π. Καβαλιεράτο. 

Ηταν το τίμημα για να σωθεί από την ανατίναξη η μεγάλη περιστρεφόμενη «πλάκα» του ΟΣΕ.

Το ίδιο βράδυ, δώδεκα με μία τη νύχτα, ξημερώνοντας η Παρασκευή 13 του μήνα, γερμανικό τμήμα με 60 επίλεκτους και 4 βαριά πυροβόλα ανατινάζει αποθήκες της «SHELL» στο Πέραμα κι από 'κει κατευθύνεται προς την Ηλεκτρική. 

Το ΕΑΜ και η ΕΠΟΝ καλούν το λαό να στήσει οδοφράγματα για να εμποδιστεί η κάθοδος τανκς που αρχίζουν να κατεβαίνουν από το Δαφνί. 

Ολοι οι δρόμοι κλείνουν.

Οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ καθηλώνουν τις δυνάμεις των Γερμανών στη γέφυρα ανάμεσα στο Σαπουνάδικο και τους Μύλους του Αγ. Γεωργίου. 

Η μάχη κρατά δυόμιση ώρες και τελειώνει με 11 νεκρούς Γερμανούς στρατιώτες και τους υπόλοιπους αιχμαλώτους, ανάμεσά τους ο διοικητής τους, Χανς Λίντερμαν. 

Ο ΕΛΑΣ μετρά άλλους 8 νεκρούς σ' αυτήν τη μάχη.

Η δράση των μαθητών του ΕΑΜΝ στη κατακτημένη Ελλάδα:

Ματιές στη δράση των μαθητών μέσα από το ΕΑΜ Νέων...

Η εφημερίδα «Νεολαία» της ΟΚΝΕ, τον Οκτώβρη του 1941, καλεί για το ΕΑΜ Νέων

Την Κυριακή 5 Φλεβάρη συμπληρώνονται 75 χρόνια από την ίδρυση του ΕΑΜ Νέων το 1942. 

Κύριος κορμός του ήταν η Ομοσπονδία Κομμουνιστικών Νεολαιών (ΟΚΝΕ) και οι οργανώσεις «Φιλική Εταιρία Νέων» και «Λεύτερη Νέα». 

Με αφορμή αυτή την επέτειο, ρίχνουμε σήμερα ματιές σε δράσεις των μαθητών μέσα από το ΕΑΜ Νέων.

Μετά την κήρυξη του πολέμου και ιδιαίτερα από το 1941 που πολλοί κομμουνιστές κατάφεραν να αποδράσουν από τις εξορίες και τις φυλακές και άρχισε η ανασυγκρότηση της ΟΚΝΕ, οι νέοι κομμουνιστές δίνουν ιδιαίτερη βαρύτητα στην οργάνωση της μαθητικής νεολαίας. 

Τα πρώτα δείγματα του ξεσηκωμού, που θα έπαιρναν γρήγορα το δρόμο της οργανωμένης πάλης, δεν άργησαν να φανούν... 

Αυτό το κατάλαβε πολύ καλά ο πρώτος κατοχικός πρωθυπουργός, Γ. Τσολάκογλου, ο οποίος στο πρώτο του διάγγελμα συνιστούσε «πειθαρχίαν και υπακοήν εις τας διαταγάς των αρχών», ενώ παρότρυνε τη νεολαία «να εγκαταλείψη την πολιτικήν και να αφοσιωθή στο ποδόσφαιρόν της» (Εφημ. «Βραδυνή», «Ακρόπολις» της 31.5.1941).

Ηδη, από το φθινόπωρο του 1941 αρχίζει μια πρώτη προσπάθεια να οργανωθεί η μαθητική πάλη και να αναπτυχθούν αγώνες. 

Χαρακτηριστικά είναι όσα αναφέρει ο Δ. Σέρβος στο βιβλίο του «Που λες... στον Πειραιά»: 

«Στις 15 Σεπτέμβρη 1941 πραγματοποιείται ανοιχτή καθολική μαθητική διαμαρτυρία και αποχή απ' τα μαθήματα με πρωτοβουλία της Κεντρικής Μαθητικής Επιτροπής Πειραιά. 

Αιτία της διαμαρτυρίας ήταν η περικοπή της μερίδας του ψωμιού απ' τις Ιταλικές Αρχές κατοχής και η παρασκευή ψωμιού από σκουπόσπορο. 

Να σημειωθεί ότι η Κεντρική Μαθητική Επιτροπή με υπεύθυνη την Αλεξάντρα (Αννα), αδελφή του Μιχάλη Μυριαγκού, ήταν νομιμοφανής οργάνωση, καθοδηγείτο απ' την ΟΚΝΕ και είχε επιτροπές σε όλα τα Γυμνάσια του Πειραιά» (σ.σ. εκείνη την περίοδο το Γυμνάσιο ήταν εξατάξιο και περιλάμβανε και τις σχολικές τάξεις του σημερινού Λυκείου).

Με την ίδρυση του ΕΑΜ Νέων (ΕΑΜΝ), 

μετά από πρωτοβουλία της ΟΚΝΕ, το Φλεβάρη του 1942 ιδρύεται επιτροπή μαθητών από ΟΚΝίτες και άλλους αγωνιστές μαθητές και αρχίζει η δράση με στόχο να ανοίξουν τα σχολεία που οι κατακτητές τα είχαν μετατρέψει σε αχούρια, στρατώνες και φυλακές και να εξασφαλιστεί συσσίτιο στους μαθητές, για να μην πεθάνουν από την πείνα.

«...Είναι ο πρώτος τραγικός χειμώνας της φασιστικής κατοχής. Τα μαθήματα στο Γυμνάσιο έχουν ατονήσει. Η πείνα θερίζει τους ανθρώπους και ιδιαίτερα τα παιδιά. 

Τον πρώτο χειμώνα της κατοχής 1941-1942, πριν δηλαδή απλωθούν για καλά στις πόλεις οι οργανώσεις του ΕΑΜ και της ΕΠΟΝ κι αρχίσει η οργανωμένη πάλη για την επιβίωση του λαού μας, πεθαίνουν 300.000 άνθρωποι από την πείνα.

Το σχολείο αρχίζει ν' αδειάζει. Γενικά η εκπαίδευση σμπαραλιάζει κυριολεκτικά. 

Έτσι, αν το σχολικό έτος 1940-41 τέλειωσε μέσα σε τρεις μήνες, η επόμενη σχολική χρονιά 1941-42 κράτησε μόλις είκοσι μέρες. 

Τότε είναι, που βρίσκουμε και το δρόμο μας. Στις 5 Φλεβάρη του 1942 ιδρύεται το ΕΑΜ Νέων, που αρχίζει να αγκαλιάζει και τους μαθητές.

Συστήθηκε αμέσως η πρώτη επιτροπή για τα μαθητικά συσσίτια και άρχισε η οργανωμένη δουλειά. Στο Γυμνάσιο ρίχτηκαν οι πρώτες προκηρύξεις του ΕΑΜ Νέων, που έκαναν γνωστή την απόφαση της Ολομέλειας της ΚΕ του, που ανάμεσα στ' άλλα έδινε κατεύθυνση να παλέψουμε για:

-- 100 δράμια ψωμί τη μέρα,

-- 8 δράμια λάδι,

-- για ματαίωση της πολιτικής επιστράτευσης,

-- για την προστασία των παιδιών,

-- για την οργάνωση της ψυχαγωγίας και αλληλεγγύης ανάμεσα στους νέους» (Δ. Σέρβος, «Που λες... στον Πειραιά»).

Για την υλοποίηση των παραπάνω στόχων, δημιουργούνται μαθητικές επιτροπές σε σχολεία και μια συντονιστική παμμαθητική επιτροπή, 

φτιάχνονται υπομνήματα, μαζεύονται υπογραφές γονέων, γίνονται παραστάσεις στο ψευτοϋπουργείο της κατοχικής κυβέρνησης και τελικά προκύπτει αποτέλεσμα. 

Το Μάρτη του '42 ανακοινώνεται το άνοιγμα των σχολείων και επιτυγχάνεται ένα υποτυπώδες συσσίτιο. Η συνέχεια είναι εντυπωσιακή.

Στις 25 Μάρτη 1942, μέσα στην Κατοχή και διακινδυνεύοντας ακόμα και τη ζωή τους, 100 μαθητές στην Αθήνα διαδηλώνουν με την ευκαιρία της εθνικής επετείου. Πρόκειται για την πρώτη μαθητική κινητοποίηση. 

Η ανάπτυξη των οργανώσεων του ΕΑΜΝ στους μαθητές γίνεται ραγδαία. 

Τον Απρίλη του 1942, οι μαθήτριες συγκροτούν την κοριτσίστικη οργάνωση «Λεύτερη Νέα» που συμμετέχει στη μαθητική επιτροπή του ΕΑΜΝ. Το καλοκαίρι οι οργανωμένοι μαθητές στο ΕΑΜΝ ανέρχονται στους 500 και τον Οκτώβρη του '42 στους 900. Οι φασιστικές οργανώσεις ξεσκεπάζονται και απομονώνονται.

Τον Ιούλη του '42 οι μαθητές με την καθοδήγηση του ΕΑΜΝ θα προχωρήσουν σε μαζικές κινητοποιήσεις μπροστά στο υπουργείο Οικονομικών, στα γραφεία του Ερυθρού Σταυρού και της Κεντρικής Επιτροπής Συσσιτίων, για να μην κοπεί το μαθητικό συσσίτιο. «Ποιος μπορεί να ξεχάσει την οργανωμένη από τη μαθητική οργάνωση μεγάλη διαδήλωση των παιδιών της Αθήνας του 1942, που χτυπούσαν με τα παλαμάκια τις άδειες καραβάνες τους (σ.σ. σκεύος που χρησιμοποιούνταν στα συσσίτια) και φώναζαν ρυθμικά: Πει - νά - με, σκορπίζοντας σ' όλους ρίγη συγκίνησης, μα και αγανάκτησης...» (Θ. Λιακόπουλου, «Τα ΕΠΟΝίτικα νιάτα της Εθνικής Αντίστασης», εκδ. «Οδηγητής»). 

Κι όταν τα σχολεία θα ξανανοίξουν, μετά τις καλοκαιρινές διακοπές, ένας νέος κύκλος αγωνιστικών κινητοποιήσεων θα ξεδιπλωθεί, με κορυφαία την αποχή από τα μαθήματα τη μέρα της επετείου του ΟΧΙ, στις 28 Οκτώβρη 1942. 

Υπολογίζεται ότι πάνω από 6.000 μαθητές και μαθήτριες της Αθήνας και του Πειραιά πήραν μέρος στις μεγαλειώδεις εκδηλώσεις, γιορτάζοντας στις συνθήκες της Κατοχής το ΟΧΙ του ελληνικού λαού στο φασισμό.

Το Νοέμβρη του 1942, με υπόδειξη της ΚΕ του ΕΑΜΝ, το ΕΑΜΝ μαθητών θα πάρει το όνομα «Ενιαία Μαθητική Νεολαία». 

Το Δεκέμβρη θα ξεσπάσουν νέες μαθητικές κινητοποιήσεις και λίγο αργότερα, στις 23 Φλεβάρη του '43, θα ιδρυθεί η ΕΠΟΝ, που θα πάρει αμέσως το βάφτισμα του πυρός πρωτοστατώντας στον αγώνα του ελληνικού λαού και της νεολαίας. Σε κείνο τον αγώνα οι μαθητές ΕΠΟΝίτες γράψανε μοναδικές σελίδες δόξας.

Το κείμενο είναι αναδημοσίευση από τον 
«Οδηγητή» (τεύχος 1028, Οκτώβρης 2015).