Στην ιστορία όμως πέρασε με την ονομασία «Ιδιώνυμο», αφού αντιμετώπιζε τον κομμουνισμό ως «ειδικό αδίκημα» και προέβλεπε μια σειρά μέτρα για την καταστολή του με προφανή τελικό στόχο τη συντριβή κάθε κομμουνιστικής δράσης και φυσικά του κύριου φορέα αυτής της δράσης, του ΚΚΕ.
Το Ιδιώνυμο ήρθε για συζήτηση στην Ολομέλεια της Βουλής στις 3/4/1929, παραπέμφθηκε όμως στην επιτροπή εξουσιοδοτήσεων του σώματος και κατόπιν ξαναεπέστρεψε στην Ολομέλεια, όπου και ψηφίστηκε επί της αρχής στις 30/5.
Εκείνη τη μέρα, λίγο μετά τις 5 το απόγευμα, στο βήμα της Βουλής ανέβηκε ο Ελευθέριος Βενιζέλος. «Το νομοσχέδιον -είπε5- δεν επιδιώκει να διώξη τον κομμουνισμόν ως ιδέαν αλλά τη Γ' Διεθνή και τας μπολσεβικικάς αρχάς αυτής, αίτινες απέχουν πολύ του ιδεώδους κομμουνισμού. Το νομοσχέδιον επιδιώκει τη δίωξιν των οπαδών της Γ' Διεθνούς. Δε δυνάμεθα να διώξωμεν τον κομμουνισμόν, διότι και ο Χριστός υπήρξε κήρυξ της ιδέας αυτής. Ο Χριστός διεκήρυξε πρώτος τον κομμουνισμόν, αλλά από την υψηλήν ιδεολογίαν του κομμουνισμού μέχρι των ανατρεπτικών ενεργειών των ανθρώπων της Μόσχας, υπάρχει διαφορά».
Επί των άρθρων, το νομοσχέδιο ψηφίστηκε λίγες ημέρες αργότερα, στις 18 Ιούλη6. Θετική ψήφο έδωσε η συντριπτική πλειοψηφία των βουλευτών του κόμματος των Φιλελευθέρων, αλλά και του δεξιού Λαϊκού Κόμματος.
Στην τελική του διατύπωση το «Ιδιώνυμο» προέβλεπε πως «Οστις επιδιώκει την εφαρμογή ιδεών εχουσών ως έκδηλον σκοπόν τη διά βιαίων μέσων ανατροπήν του κρατούντος κοινωνικού καθεστώτος ή την απόσπασιν μέρους εκ του όλου της Επικρατείας, ή ενεργεί υπέρ της εφαρμογής αυτών προσηλυτισμόν τιμωρείται με φυλάκισιν τουλάχιστον εξι μηνών. Προς τούτοις επιβάλλεται διά της αποφάσεως και εκτοπισμός ενός μηνός μέχρι δύο ετών εις τόπον εν αυτή οριζόμενον. Μετά τας αυτάς ποινάς τιμωρείται και όστις επωφελούμενος απεργίας ή λοκ - άουτ, προκαλεί ταραχάς ή συγκρούσεις».
Αν τα «αδικήματα» που περιγράφει το άρθρο αυτό τελούνταν διά του Τύπου, προβλεπόταν η δυνατότητα απαγόρευσης άσκησης επαγγέλματος στο δημοσιογράφο, το διευθυντή, τον τυπογράφο ή τον εκδότη του εντύπου για 6 μήνες και σε περίπτωση υποτροπής για τρία, το πολύ, έτη.
Ιδιαίτερα βαριές ποινές προβλέπονταν για τους «παραβάτες» του νόμου που ήταν δημόσιοι υπάλληλοι, αστυνομικοί ή στρατιωτικοί.
Για τους εκπαιδευτικούς μάλιστα, τους στρατιωτικούς και τα όργανα των Σωμάτων Ασφαλείας δε χρειαζόταν η παράβαση του νόμου. Αρκούσε να συλληφθούν «προπαγανδίζοντες... κομμουνιστικάς αρχάς ή προσβάλλοντες την ιδέαν της Πατρίδος ή τα Εθνικά σύμβολα», ώστε να απολυθούν οριστικά από την υπηρεσία τους.
Τέλος, αν «παραβάτης» του νόμου ήταν κάποια συνδικαλιστική οργάνωση, αυτή διαλυόταν, ενώ δεν επιτρεπόταν η δημόσια ανοιχτή ή κλειστή συγκέντρωση ούτε η σύσταση σωματείου ή ένωσης εφόσον κρινόταν ότι επιδιώκει ανατρεπτικούς ως προ το κοινωνικό καθεστώς σκοπούς7.
Βαθύτερα αίτια του «Ιδιώνυμου»
Από αρκετούς ιστορικούς συγγραφείς - ανήκοντες ακόμη και στον ευρύτερο χώρο της Αριστεράς - έχει επιχειρηθεί να απαλλαγεί ο Βενιζέλος από την ευθύνη του «Ιδιώνυμου», χάριν της περιβόητης δημοκρατικής παράταξης.
Ο Φοίβος Γρηγοριάδης χρεώνει στους Πάγκαλο, Κονδύλη, Πλαστήρα, στους βασιλόφρονες και στο Μεταξά το μύθο του κομμουνιστικού κινδύνου, ενώ για το «Ιδιώνυμο» κύριο υπεύθυνο θεωρεί τον τότε υπουργό Εσωτερικών Κ. Ζαβιτσιάνο. «Ο Ζαβιτσιάνος -γράφει8- που ενώ δεν είναι δυναμικός κυριαρχείται από συντηρητισμό, πείθει το Βενιζέλο για την ανάγκη ειδικών μέτρων».
Εμπνευστής αυτής της επιχειρηματολογίας είναι, μάλλον ο Γρ. Δαφνής ο οποίος, πολύ πριν τον Γρηγοριάδη, έχει γράψει9 πως «ο Κ. Ζαβιτσιάνος, πολιτικός με εξαιρετικώς συντηρητικήν νοοτροπίαν, ως υπουργός Εσωτερικών, κατά το πρώτον έτος της τετραετίας, έπεισε τον Ελ. Βενιζέλον περί της ανάγκης ψηφίσεως ειδικού νομοθετήματος, προβλέποντος τη δίωξιν του κομμουνισμού».
Η αλήθεια, βεβαίως, είναι εντελώς διαφορετική κι απ' όσα έχουμε παραθέσει δεν είναι δύσκολο να την αντιληφθεί κανείς. Ο Βενιζέλος δεν είχε την ανάγκη κανενός για να πειστεί ότι έπρεπε να θωρακίσει και νομικά το αστικό καθεστώς, λαμβάνοντας προληπτικά μέτρα σε βάρος του εργατικού κινήματος και του ΚΚΕ.
Φαινομενικά αν εξεταστεί το θέμα κανενός είδους κομμουνιστικός κίνδυνος δεν ήταν ορατός, ώστε να δικαιολογείται μια τόσο βάρβαρη αντιμετώπιση των κομμουνιστικών ιδεών και των φορέων τους.
Το εργατικό κίνημα ήταν αποδυναμωμένο αισθητά εκείνη την περίοδο, ενώ το ΚΚΕ στις εκλογές του '28 σημείωσε πτώση και δεν κατάφερε να μπει στη Βουλή. Ομως η αστική τάξη δεν έκρινε τη δυναμική των πραγμάτων από τα εκλογικά αποτελέσματα.
Η Οκτωβριανή Επανάσταση είχε πείσει τις αστικές τάξεις, τουλάχιστον των χωρών της Ευρώπης, ότι η επανάσταση είναι αντικειμενικό γεγονός και δε μετριέται με εκλογικά ποσοστά.
Το σπουδαιότερο όλων ήταν ο ορατός κίνδυνος να ξεσπάσει μια επαναστατική κρίση σ' ολόκληρο τον καπιταλιστικό κόσμο που δε θα άφηνε ανέγγιχτη την Ελλάδα, δεδομένου ότι η παγκόσμια καπιταλιστική κρίση 1929 - 1933 φαινόταν από παντού ότι έρχεται.
Εναν τέτοιο κίνδυνο για το ελληνικό αστικό καθεστώς ο Βενιζέλος τον είδε πολύ έγκαιρα. Γι' αυτό και προανήγγειλε ειδικό νόμο δίωξης του κομμουνισμού πολύ πριν κερδίσει την κυβερνητική εξουσία, στην προεκλογική του ομιλία στη Θεσσαλονίκη που προαναφέραμε.
Το γεγονός αυτό δεν παρέλειψε να υπογραμμίσει και να υπενθυμίσει σε όλους τους τόνους, μιλώντας στη Βουλή, κατά τη συζήτηση επί της αρχής του «Ιδιώνυμου», λέγοντας μεταξύ άλλων10:
«Το νομοσχέδιο το οποίο σήμερον προσάγεται ενώπιον της Βουλής είναι νομοσχέδιον το οποίον αντιπροσωπεύει τη γνώμην όλης της Κυβερνήσεως και ιδιαίτερα του Προέδρου της κυβερνήσεως, ο οποίος πιστεύει ότι εισάγων το νομοσχέδιον αυτό και υποστηρίζων αυτό, δεν κάμνει τίποτε άλλο παρά να εκτελή μίαν από τας υποσχέσεις τας οποίας έδωκεν διά του προεκλογικού του λόγου εις Θεσσαλονίκην τον Ιούλιον του 1928... Ως αρχηγός του κόμματος των Φιλελευθέρων και ως αρχηγός της κυβερνήσεως, εις τον λαόν έδωσα και αυτήν την υπόσχεσιν, ότι θα εισάγω νομοσχέδιον εξοπλίζον το κράτος όπως αμύνεται κατά του κομμουνισμού».
Το «Ιδιώνυμο», πέραν της αντιμετώπισης του κομμουνισμού είχε και μια άλλη πολύ σπουδαία πλευρά.
Αποβλέποντας στη θωράκιση του αστικού καθεστώτος, ήταν μια μίνιμουμ βάση ενότητας των διαφόρων ομάδων της αστικής τάξης που στο παρελθόν είχαν έρθει αντιμέτωπες μεταξύ τους. Γι' αυτό το λόγο ο Βενιζέλος αρνήθηκε κατηγορηματικά την πρόταση του Αλ. Παπαναστασίου11 να διώκονται με το «Ιδιώνυμο» και οι ενέργειες των φασιστών. Αντιλαμβανόταν πολύ καλά πως ο φασισμός ήταν σάρκα από τη σάρκα του ίδιου καπιταλισμού και δεν τον απειλούσε.
Αντί επιλόγου
Πηγή έμπνευσης του Ιδιωνύμου υπήρξαν άλλοι αντεπαναστατικοί νόμοι που είχαν προηγηθεί σε χώρες της Ευρώπης και ιδιαίτερα ο νόμος κατά των σοσιαλιστών που εφάρμοσε ο Βίσμαρκ στη Γερμανία.
«Χωρίς να φτάνει ως τη ρητή απαγόρευση της λειτουργίας του ΚΚΕ - γράφει ο Ν. Αλιβιζάτος12- το ''Ιδιώνυμο'' του 1929 υπήρξε εξίσου αυστηρό σε σχέση με τις ''αντιανατρεπτικές'' διατάξεις άλλων ευρωπαϊκών νομοθεσιών, στις δεκαετίες του 1920 και του 1930».
Από την πρώτη στιγμή που κατατέθηκε ως νομοσχέδιο στη Βουλή, το «Ιδιώνυμο» αντιμετωπίστηκε εχθρικά από τον ελληνικό λαό και τις οργανώσεις του, καθώς και από τους πνευματικούς ανθρώπους, όχι μόνο της χώρας αλλά και διεθνώς. Κορυφαίοι Ελληνες διανοούμενοι όπως ο Γρ. Ξενόπουλος, η Γαλάτεια Καζαντζάκη, ο Γ. Νιρβάνας, ο καθηγητής Δ. Καλλιτσουνάκης, ο Α. Σβώλος, ο Κ. Τσουκαλάς, ο Θρ. Πετμεζάς, η Ειρήνη Δενδρινού, ο Κ. Αμαντος, ο Δ. Γληνός κ.ά. αλλά και διεθνείς προσωπικότητες όπως Αλμπερτ Αϊνστάιν, ο Ανρί Μπαρμπίς, ο Ρ. Μπίντγκερμαν, ο Οτομαρ κλπ. έχουν συνδέσει το όνομά τους με την πάλη ενάντιά του13.
Παρ' όλα αυτά το «Ιδιώνυμο» όχι μόνο ψηφίστηκε αλλά και εφαρμόστηκε μέχρι κεραίας.
«Αυτό το έκτακτο νομοθετικό οπλοστάσιο -γράφει ο Ν. Αλιβιζάτος15- στράφηκε, κατά πρώτο λόγο, κατά της επέκτασης του εργατικού κινήματος... Πάνω από το 60% των ατόμων που καταδικάστηκαν από το 1929 ως το 1937 για εγκλήματα κατά της ασφαλείας του κράτους και με το ''Ιδιώνυμο'' ανήκε στην εργατική τάξη».
1. Γρ. Δαφνή: «Η Ελλάς μεταξύ δύο πολέμων», εκδόσεις ΙΚΑΡΟΣ 1955, τόμος Α', σελ. 371
2. «Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ» έκδοση ΣΕ, σελ. 191
3. Ελευθερίου Βενιζέλου: «Τα Κείμενα», επιμέλεια Στ. Στεφάνου, Αθήναι 1981, τόμος Γ', σελ. 467- 468 και ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ, 21/7/1928
4. ΦΕΚ 245, τεύχος πρώτον 25/7/1929
5. «Ριζοσπάστης» 31/5/1929
6. «Ριζοσπάστης» 19/6/1929
7. ΦΕΚ 245, τεύχος πρώτον 25/7/1929, «Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ» έκδοση ΣΕ, σελ. 212 - 216 και αλλού
8. Φοίβου Γρηγοριάδη: «Ιστορία της Σύγχρονης Ελλάδας 1909 - 1940», εκδόσεις Κ. Καπόπουλος, τόμος 3ος, σελ. 226
9. Γρ. Δαφνή: «Η Ελλάς μεταξύ δύο πολέμων», εκδόσεις ΙΚΑΡΟΣ 1955, τόμος Β', σελ. 92
10. «Ριζοσπάστης» 31/5/1929
11. «Ριζοσπάστης» 19/6/1929, Γ. Ανδρικόπουλου: «Η δημοκρατία του Μεσοπολέμου», εκδόσεις Φυτράκη, σελ. 42-43 και Ν. Αλιβιζάτος: «Οι πολιτικοί θεσμοί σε κρίση 1922 - 1974, όψεις της ελληνικής εμπειρίας», εκδόσεις Θεμέλιο σελ. 390 - 391
12. Ν. Αλιβιζάτος, στο ίδιο, σελ. 397 - 398
13. «Ριζοσπάστης» 26 Ιούλη 1929, «Διαμαρτυρία του Διεθνούς Αντιιμπεριαλιστικού Συνεδρίου κατά του Ιδιωνύμου και της Λευκής Τρομοκρατίας».
14. «Ριζοσπάστης» 3/6/1934
15. Ν. Αλιβιζάτος, ο.π. σελ. 359.
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Η ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΤΟΥ:
Η κυβέρνηση Ι. Μεταξά αντικατάστησε τον Ν.4229 με τον Α.Ν. 117/15 Σεπτεμβρίου 1936 "Περί μέτρων προς καταπολέμησιν του κομμουνισμού και των εκ τούτου συνεπειών" (ΦΕΚ 402/Τεύχος Πρώτον/18 Σεπτεμβρίου 1936), διατηρώντας το πνεύμα του αρχικού νόμου με εντατικοποίηση του ελέγχου των πολιτικών φρονημάτων, ειδικότερα στη στρατολόγηση, θεσπίζοντας γενικότερα τις περίφημες "δηλώσεις μετανοίας". Το αντικομουνιστικό οπλοστάσιο της μεταξικής δικτατορίας ενισχύθηκε με πολλές άλλες νομοθετικές πράξεις. Η σπουδαιότερη απ' αυτές ήταν ο Α.Ν. 1075/10 Φεβρουαρίου 1938 «Περί μέτρων ασφαλείας του κοινωνικού καθεστώτος και προστασίας των πολιτών» (ΦΕΚ 45/Τεύχος Πρώτον/11 Φεβρουαρίου 1938) όπου θέσπισε αυστηρότερες διατάξεις και σκληρότερους όρους εγκλεισμού των αριστερών πολιτικών αντιπάλων της κεντρικής εξουσίας, σε αντικατάσταση των προηγούμενων νομοθετημάτων και του Α.Ν.117.
Α.Ν. 509/1947
Μετά την απελευθέρωση, και συγκεκριμένα το 1947 ψηφίσθηκε ο Αναγκαστικός Νόμος 509/1947 όπου δια του άρθρου 2 το αδίκημα της ανατροπής του πολιτεύματος και του προσηλυτισμού υπήχθη στη δικαιοδοσία των στρατοδικείων, που είχε επαναφέρει σε λειτουργία διαρκείας, παρά το τέλος του πολέμου, ο Αρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός λίγους μήνες προτού παραδώσει την εξουσία. Σύμφωνα μ΄αυτόν τον νόμο, προβλεπόταν η ποινή θανάτου για τους αρχηγούς ή τους οδηγούς συστασιωτών και η ποινή ισόβιων δεσμών για τους απλούς συστασιώτες.
Δέκα ημέρες αργότερα το τότε Υπουργικό Συμβούλιο, που συμμετείχαν ο Γεώργιος Στράτος, υπουργός στρατιωτικών και ο Ναπολέων Ζέρβας, υπουργός Δημόσιας Τάξης, σε ολονύκτια σύσκεψη αποφάσισε "εκτεταμένης κλίμακας προληπτικές συλλήψεις" μετά από πληροφορίες ότι "οι κομμουνισταί εσκόπευον να προκαλέσουν σοβαράς ταραχάς".
Στις δύο νύκτες που ακολούθησαν έγιναν 5.000 περίπου συλλήψεις με σημείο συγκέντρωσης τις ναυτικές φυλακές της νήσου Ψυττάλειας. Υπενθυμίζεται ότι εκτοπισμοί την εποχή εκείνη είχαν σημειωθεί πολύ πριν στα λεγόμενα τάγματα σκαπανέων, ενώ δύο μήνες αργότερα θεσπίστηκε ο Οργανισμός Αναμορφωτηρίων Μακρονήσου.
Σύμφωνα με αυτόν τον νόμο οι συλληφθέντες, κατά διάφορες πηγές, ήταν αρκετές χιλιάδες. Συγκεκριμένα από το 1946 μέχρι το 1951 υπήρχαν 11.000 κρατούμενοι εκ των οποίων πάνω από 5.000 είχαν ήδη εκτελεστεί, μεταξύ αυτών υπήρχαν ανήλικα παιδιά,υπερήλικες γυναίκες.
Μερικές από τις πιο γνωστές φυλακές κρατουμένων του νόμου Α.Ν. 509 (ο νόμος περί Ιδιώνυμου δηλαδή) ήταν η Μακρόνησος η Γιάρος το Λαζαρέτο Κέρκυρας,οι περίφημες φυλακές Αβέρωφ, το Δαφνί και άλλες.
Στο γνωστό ποίημά του, 4.000 στίχων, "Οι γειτονιές του κόσμου" ο μεγάλος μας ποιητής Γιάννης Ρίτσος γράφει για την Μακρονήσο του 1949 ότι υπήρχαν 12.000 φυλακισμένοι, 30.000 εκτοπισθέντες και 3.500 εκτελεσθέντες.
Βικιπαίδεια
