Μ Δημάδη, Η Αθανασιαδου, Ι Μπιμπα, Κ Χρηστου, Λ Καραγιάννη, Ε Βαλιανου, Δ Κουμπάκη, Α Νικολετοπούλου, Η Κωνσταντοπούλου, Η Αποστόλου, Ν Χωμενιδου, Α Μαύρου...

 

Μαρία Δημάδη, Ηβη Αθανασιαδου, Ιουλία Μπιμπα, Καλλιόπη Μάρα Χρηστου, Λέλα Καραγιάννη, Ελένη Βαλιανου, Διαμάντω Κουμπάκη, Ακριβή Νικολετοπούλου, Ηρώ Κωνσταντοπούλου, Ηλέκτρα Αποστόλου, Νίκη Χωμενιδου, Αθήνα Μαύρου...

Από: ΒΑΣΙΛΗΣ ΛΑΜΠΟΓΛΟΥ

Τώρα που καταλαγιάζει ο "αχός" της μέρας.

Τώρα που ο κόσμος όλο και μαθαίνει πως μονο "ΟΧΙ" δεν είπε ο Μεταξάς

(οι Δαβάκης,Κατσιμήτρος, Παπάγος, Γκράτσι,ο ίδιος στο ημερολόγιο του...το βεβαιώνουν).

Τώρα θαρρώ είναι ώρα να κοινωνήσουμε ένα ξεχωριστό και "επιλησμονιο" "Θήλειο Όχι".

Που 1360 μέρες κοντά -όσες και της Γερμανικής Κατοχής- κάποιες ψυχές δεν σταμάτησαν να το φωνάζουν και να το ζούν μέσα απο κρατητήρια, χώρους βασανισμού,μπροστά σε τοίχους εκτέλεσης αλλά και στη συνέχεια σε Μακρόνησο, Τρίκερι ,Γυναικείες Φυλακές Αβέρωφ,Φυλακες Γεντί Κουλέ και όπου αλλού η ψυχή τους δεν λογάριασε

"κατοχή "...κάθε είδους .

"ΟΧΙ "

Για κάποιες από αυτές,εχουμε ματαπεί σε τούτο το κονάκι,για άλλες οχι...

Ξανά θυμόμαστε τον διαλόγο της Ηλέκτρας με τους βασανιστές της στη Γκεστάπο:

-Πως λέγεσαι;

-Ελληνίδα...

Ξανά σκύβουμε το κεφάλι στις τρεις περηφανες ΕΠΟΝίτισσες που έπεσαν στις 22 Ιουλίου 1943 στη μεγάλη διαδήλωση εναντίον της παραχώρησης της Μακεδονίας και της Θράκης από τους Γερμανούς στους Βούλγαρους.

Τότε που η Παναγιώτα Σταθοπούλου στάθηκε με τη Σημαία μπροστά στο γερμανικό τανκ, πυροβολήθηκε και ύστερα ο οδηγός την έλιωσε κάτω από τις ερπύστριες.

Και αμεσως η Κούλα Λίλη σκαρφάλωσε στον πυργίσκο και άρχισε να τον χτυπά με το παπούτσι της μέχρι να δεχτεί κι αυτή τον πυροβολισμό, όπως και η Όλγα Μπακόλα,η τρίτη από τις κοπέλες που θυσιάστηκαν εκείνη τη μέρα στη Σταδίου .

Αναθυμουμαστε τη σκηνή που διαδραματίστηκε τα ξημερώματα της 5ης Σεπτεμβρίου 1944 στο στρατόπεδο Χαΐδαρίου όταν ο φρουρός μπήκε στον θάλαμο και φώναξε:

«Ηρώ Κωνσταντοπούλου».

Σηκώνεται το αγρίμι η 17χρονη και απαντά δυνατά «Εγώ είμαι. Πάμε!»

Και τότε ,το άλλο θεριό η "Μπουμπουλίνα" η Λέλα Καραγιάννη που θα εκτελεστεί τρεις μέρες αργότερα στο Χαϊδάρι, την αγκάλιαζει,την φιλά και της λέει:

« Έτσι πεθαίνουν οι Ελληνίδες».

Γνωρίζουμε τα τελευταία λόγια που είπαν κάποιες από αυτές τις γυναίκες πριν την εκτέλεση.

«Έχω μπροστά μου μια ανηφόρα και πρέπει να την ανέβω» ήταν τα λόγια της "δασκαλιτσας" Ιουλίας Μπίμπα στις γυναικείες φυλακές Αβέρωφ.

«Είμαι ευχαριστημένη γιατί πεθαίνω για την Ελλάδα» ,έγραφε στους γονείς της η Ακριβή Νικολετοπούλου.

«Μια ζωή τη χρωστάμε»...έλεγε η Διαμάντω Κουμπάκη στο Μπλόκο της Κοκκινιάς.

Και η Αθηνά Μαύρου φώναζε στους άντρες για να μη φοβηθούν:

«Κλειστό το στόμα για να μη κάψουμε άλλα σπίτια»...

Επαναλαμβάνω τούτη τη σπονδή στη θύμηση τους,κάθε χρόνο μια μέρα μετά την 28η Οκτωβρίου.

Γιατι ξεχάσαμε να θυμόμαστε,εκπαιδευομαστε να λησμονούνε και τότε είναι που η ιστορία καρτερει την επανάληψη της,ως τραγωδία.

Άγνωστες μορφές για την επίσημη Πολιτεία...

Δείκτες ζωής για όσους νιώθουν που και τι πατούν .

Έτσι μια χοή στη μνήμη τους, οι φωτογραφίες τους...

12 ισαπόστολοι της λευτεριάς...από έναν μακρύ κατάλογο γυναικών .

Πως αλλιώς θα ήταν σήμερα στέρεο, το χώμα που διαβαίνουμε?

Παράξενη, βαθιά άλικη ομορφιά που έχει αυτή η Άθανασία...

Μαρία Δημάδη,

Ηβη Αθανασιαδου,

Ιουλία Μπιμπα,

Καλλιόπη Μάρα Χρηστου,

Λέλα Καραγιάννη,

Ελένη Βαλιανου,

Διαμάντω Κουμπάκη,

Ακριβή Νικολετοπούλου,

Ηρώ Κωνσταντοπούλου,

Ηλέκτρα Αποστόλου,

Νίκη Χωμενιδου,

Αθήνα Μαύρου...

Αθάνατες...

81 Χρόνια από την Ίδρυση της ΕΠΟΝ #Μια_Ματιά_στην_Ιστορία_της

Ενιαία Πανελλαδική Οργάνωση Νέων, η θρυλική ΕΠΟΝ

Στις 23 Φλεβάρη 1943, σε ένα μικρό σπίτι, στην οδό Δουκίσσης Πλακεντίας 3 στους Αμπελόκηπους, ιδρύεται η Ενιαία Πανελλαδική Οργάνωση Νέων, η θρυλική ΕΠΟΝ , η μεγαλύτερη νεολαιίστικη οργάνωση της χώρας.

Η δράση της, οι αγώνες της, το αίμα που έχυσαν οι νεολαίοι ήρωές της έχουν γραφτεί με ανεξίτηλα γράμματα στις σελίδες της Ιστορίας. Στα σπλάχνα της ανδρώθηκαν χιλιάδες αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης. Γαλουχήθηκαν με τα ιδανικά μιας ελεύθερης πατρίδας, ενάντια σε κάθε ξένο κατακτητή. Πολέμησαν, με το όπλο στο χέρι, στην πρώτη γραμμή κατά των χιτλερικών και φασιστών κατακτητών. Στάθηκαν με αυτοθυσία, μπροστά στα τανκς των Εγγλέζων το Δεκέμβρη του '44. Αγωνίστηκαν - κάτω από βαριά παρανομία - για την εξάπλωση των προοδευτικών ιδεών, των αγωνιστικών αξιών για τη ζωή, με έναν πρωτοφανή εκδοτικό οργασμό και μια πρωτόγνωρη πολιτιστική ανάπτυξη.

Η συνεισφορά της ΕΠΟΝ , στη διαπαιδαγώγηση της νέας γενιάς ήταν μοναδική. Η ΕΠΟΝ , με οργανωμένα 630.000 μέλη, είχε πετύχει σε μεγάλο βαθμό να δώσει τη σωστή, αγωνιστική, διέξοδο στις ανάγκες που είχαν οι νέοι. Οι αγώνες της αποτέλεσαν, αποτελούν και θα αποτελούν μια τεράστια παρακαταθήκη για τη νεολαία. Παρακαταθήκη, που αδυνατεί να σβήσει η ντόπια αντίδραση απ' τη συλλογική μνήμη της νεολαίας κι ας έχουν περάσει τόσα χρόνια από τότε.

Σήμερα συμπληρώνονται 81 χρόνια από την ίδρυση της ΕΠΟΝ και τα οράματα, για τα οποία εκατοντάδες χιλιάδες ΕΠΟΝίτες και ΕΠΟΝίτισσες αγωνίστηκαν και πότισαν με το αίμα τους τη γη αυτού του τόπου, μένουν ακόμη επίκαιρα, ζωντανά και ανεκπλήρωτα. 

Το έργο, που άφησε πίσω της η μαζικότερη οργάνωση νεολαίας που γνώρισε η Ελλάδα, είναι χαραγμένο ακόμη και σήμερα στο νεολαιίστικο κίνημα, που αγωνίζεται για έναν κόσμο χωρίς εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο. Τα οράματά της είναι σήμερα ζωντανά στα μάτια των νέων ανθρώπων που έχουν πάρει τη σκυτάλη των ΕΠΟΝιτών... 

Πώς όμως ιδρύθηκε η ΕΠΟΝ ; Κάτω από ποιες συνθήκες έδρασε; Ποια ήταν η δράση που ανέπτυξε και σε ποια επίπεδα; Ποια ήταν τα ιδανικά που εμφύτευσε στη νεολαία;

Η ίδρυση της ΕΠΟΝ και οι βασικοί της στόχοι

Ας δούμε πώς περιγράφει η «Νέα Γενιά»,

https://sep.gr/product/nea-genia-septemvris-1945-martis-1946/

 το δημοσιογραφικό όργανο του ΚΣ της ΕΠΟΝ , την ίδρυση της Οργάνωσης: 

«Με το σούρουπο η ιδρυτική σύσκεψη είχε τελειώσει. Σε ένα δωμάτιο είχε συνέλθει κιόλας η Α΄ Ολομέλεια του Κεντρικού Συμβουλίου της ΕΠΟΝ. Οι αντιπρόσωποι δυο δυο γλιστρούσαν από το σπίτι στην πολιτεία. Η βροχή, που είχε αρχίσει από το χτεσινό απόγευμα, απόψε σταμάτησε. Κατά τη δύση ο ήλιος είχε μια καλοκαιριάτικη φωτεινάδα. Ετούτο το βράδυ ο φοιτητής αντάμωσε τους πρώτους ΕΠΟΝίτες, τους μίλησε γι' αυτό το ξεκίνημα. Για την ΕΠΟΝ ».

Η ΕΠΟΝ δεν προέκυψε από παρθενογένεση. Ηταν ο ώριμος καρπός αγώνων και θυσιών. Βασικός φορέας και αιμοδότης της ΕΠΟΝ ήταν η θρυλική ΟΚΝΕ. Και είναι αλήθεια πως τη «μαγιά» της ΕΠΟΝ θα τη βρούμε στα ξερονήσια και τις φυλακές της δικτατορίας του Μεταξά, όπου ήταν κλεισμένα μέλη και στελέχη της ΟΚΝΕ.

Ας πάρουμε, όμως, τα πράγματα από την αρχή. Ιδιαίτερη σημασία για το νεολαιίστικο κίνημα έχει η πρωτοβουλία της ΟΚΝΕ, στις 5 Φλεβάρη 1942, όταν και ιδρύθηκε στην Αθήνα το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο Νέων (ΕΑΜΝ). Σε αυτό, εκτός από την ΟΚΝΕ, συμμετείχαν και οι παρακάτω νεολαιίστικες οργανώσεις: «Φιλική Εταιρεία Νέων», «Ελευθερία», «Σοσιαλιστική Επαναστατική Πρωτοπορία Ελλάδας» και «Δημοκρατική Ενωση Νέων».

Περίπου ένα χρόνο αργότερα και κάτω από βαριά παρανομία, στις 14 Γενάρη 1943, συνήλθε η Ολομέλεια της ΚΕ του ΕΑΜ Νέων και αποφάσισε την ίδρυση της ενιαίας οργάνωσης της νέας γενιάς. Στις 23 Φλεβάρη 1943, στους Αμπελόκηπους, με πρόταση της ΟΚΝΕ και με τη συμμετοχή εκπροσώπων όλων των οργανώσεων νέων που συμμετείχαν στο ΕΑΜ Νέων, καθώς και άλλων ενιαίων οργανώσεων, πραγματοποιήθηκε η σύσκεψη εκείνη που κατέληξε στην απόφαση ίδρυσης της ΕΠΟΝ .
Την ίδια μέρα, στο ιδρυτικό κείμενο της ΕΠΟΝ αναφέρονται «οι βασικοί σκοποί που πρέπει να περιέχονται στο καταστατικό της ΕΠΟΝ ». 

Να πώς περιγράφονται οι βασικοί αυτοί σκοποί:
«α. Η εθνική απελευθέρωση με βάση την ακεραιότητα της Ελλάδας.
β. Η εξόντωση του φασισμού τώρα και στο μέλλον και με οποιαδήποτε μορφή και αν παρουσιαστεί. Αποκατάσταση της Λαϊκής Κυριαρχίας έτσι που όλες οι εξουσίες να απορρέουν απ' την κυρίαρχη θέληση του Λαού και της νέας γενιάς.
γ. Η καταπολέμηση των ιμπεριαλιστικών πολέμων και η υπεράσπιση της ειρήνης με βάση την αρχή της αυτοδιάθεσης των λαών και της αδελφικής συνεργασίας όλων των Λαών και Νεολαιών και ειδικά της Βαλκανικής.
δ. Η υπεράσπιση των οικονομικών, πολιτικών, εκπολιτιστικών και μορφωτικών δικαιωμάτων και επιδιώξεων της νέας γενιάς (...)
 Η Πανελλαδική σύσκεψη αποφασίζει την προσχώρηση της ΕΠΟΝ στο ΕΑΜ σαν εκπρόσωπος της νέας γενιάς, με συμμετοχή του αντιπροσώπου της στην ΚΕ του ΕΑΜ».

Από το πρώτο αυτό ιδρυτικό κείμενο γίνεται φανερό πως η ΕΠΟΝ δεν ήταν κάποια οργάνωση με «ουδέτερα» ή «αταξικά» χαρακτηριστικά, όπως όχι λίγοι καλοθελητές θέλησαν να την παρουσιάσουν. Αντιθέτως, με σαφήνεια, προσχωρούσε στο ΕΑΜ, ζητώντας συμμετοχή στην ΚΕ του ΕΑΜ - του οποίου βασικός αιμοδότης και τροφοδότης ήταν το ΚΚΕ.

Η ματαίωση της πολιτικής επιστράτευσης

Με την ίδρυσή της, η ΕΠΟΝ έδωσε μια απ' τις μεγαλύτερες και σημαντικότερες μάχες. Μάχη που έμεινε στην Ιστορία. Ηταν η ματαίωση της πολιτικής επιστράτευσης που επιχείρησαν να υλοποιήσουν οι χιτλερικοί με τους ντόπιους δοσίλογους και συνεργάτες τους και που άρχισε με τη συντονισμένη απεργία και διαδήλωση στις 24 Φλεβάρη. Χιλιάδες λαού κατέβηκαν στο δρόμο, στο κέντρο της Αθήνας, για να διαδηλώσουν μπροστά στο πολιτικό γραφείο του κατοχικού πρωθυπουργού Κ. Λογοθετόπουλου, στο Εργατικό Κέντρο και στο υπουργείο Εργασίας. Μπροστάρηδες στη μάχη, χιλιάδες νεολαίοι και νεολαίες, κάτω από τα λάβαρα της νεοϊδρυμένης ΕΠΟΝ .

Παρά όμως τη μαζική και δυναμική αντίδραση του λαού, η κυβέρνηση των δοσίλογων θα προχωρούσε στο σχέδιο πολιτικής επιστράτευσης του ελληνικού λαού, ώστε ο ελληνικός λαός να υπηρετήσει τα σχέδια του Αξονα. Να σημειωθεί πως η ανάγκη των χιτλερικών για πολιτική επιστράτευση είχε άμεση σχέση με τις μεγάλες νίκες του Κόκκινου Στρατού, με κορύφωση τη μεγάλη νίκη στο Στάλινγκραντ το Φλεβάρη του '43.

Υπήρχε, λοιπόν, η πληροφορία ότι στις 5 Μάρτη ο Κ. Λογοθετόπουλος θα αναγγείλει επίσημα την πολιτική επιστράτευση. Τη μέρα εκείνη ξέσπασε θύελλα. Η γενική απεργία υπήρξε καθολική. Ο λαός της Αθήνας και του Πειραιά βρίσκεται στους δρόμους. Τα χωνιά - που τότε εφευρέθηκαν - τίθενται σε εφαρμογή. Ενα σύνθημα κυριαρχεί: «Κάτω η επιστράτευση».

Στη μάχη αυτή, η παρουσία της ΕΠΟΝ είναι ξεχωριστή και της ανήκει μεγάλο μερίδιο από τη νίκη. Το πρώτο φύλλο της «Νέας Γενιάς» περιγράφει ως εξής τη δράση της Οργάνωσης: «24 Φλεβάρη και 5 Μάρτη! Να, δύο ημερομηνίες που θα μείνουν ιστορικές. Κι αξέχαστες. Δυο μέρες που ο αθηναϊκός και πειραιώτικος λαός με τα νιάτα του αγωνίστηκε και σάρωσε τα σχέδια των καταχτητών και επέβαλε τη θέλησή του. Η νέα γενιά συμμετείχε σε πρωτοφανή όγκο και μαχητικότητα σ' αυτές τις μάχες. Η 5 του Μάρτη ακόμα αποτέλεσε το πρώτο βάφτισμα της ΕΠΟΝ . Μια μεγάλη διαδήλωση νέων κοριτσιών και παιδιών διέσχισε τους κεντρικούς δρόμους της Αθήνας με κραυγές "ΚΑΤΩ Η ΕΠΙΣΤΡΑΤΕΥΣΗ - ΕΠΟΝ , ΕΠΟΝ "».

Ο ένοπλος αγώνας

Απ' την πρώτη στιγμή της ίδρυσής της, η ΕΠΟΝ πήρε ενεργό μέρος στον ένοπλο αγώνα κατά των χιτλερο-φασιστών κατακτητών. Οι πρώτοι 16 αντάρτες, που ήταν η πρώτη αντάρτικη ΕΠΟΝίτικη ομάδα, στις αρχές του 1943, μέχρι την ώρα της απελευθέρωσης, τον Οκτώβρη του '44, τα μέλη και στελέχη της ΕΠΟΝ που έγιναν αντάρτες του ΕΛΑΣ είχαν ξεπεράσει τους 35.000.

Σύμφωνα με την Εκθεση του Κεντρικού Συμβουλίου της ΕΠΟΝ προς το Παγκόσμιο Συμβούλιο Νέων για το χαρακτήρα, τους σκοπούς και τη δράση της από την ίδρυσή της έως το 1945, αναφέρεται για τον ένοπλο αγώνα:

Πάνω από 8.000 επίλεκτοι ΕΠΟΝίτες αντάρτες πολέμησαν τους Ιταλούς, τους Γερμανούς και τους Βούλγαρους κατακτητές μέσα απ' τις γραμμές 200 υποδειγματικών στρατιωτικών σχηματισμών της ΕΠΟΝ .

Πάνω από 27.000 μέλη και στελέχη της ΕΠΟΝ , εκτός απ' τους παραπάνω, πολέμησαν μέσα απ' τους άλλους σχηματισμούς του ΕΛΑΣ.

Σε 430 μάχες και συγκρούσεις πήραν μέρος οι αντάρτικες μονάδες της ΕΠΟΝ .

Στις μάχες αυτές έπεσαν πάνω από 1.300 μέλη και στελέχη της ΕΠΟΝ ως την απελευθέρωση.

Και στις πόλεις - προπάντων στην Αθήνα - οι ΕΠΟΝίτες μαχητές έδωσαν μάχες με τους Γερμανούς και τα προδοτικά Τάγματα Ασφαλείας στις λαϊκές γειτονιές. «Πολύ πριν απ' την απελευθέρωση ολόκληρα διαμερίσματα της Αθήνας και των περιχώρων ήταν λεύτερα, δεν τολμούσε να πατήσει γερμανός και προδότης και υπήρχαν φρουραρχεία του ΕΛΑΣ», αναφέρεται χαρακτηριστικά.

Η μάχη κατά της πείνας

Ηστορική έχει μείνει και η μάχη που έδωσε η ΕΠΟΝ για την καταπολέμηση της πείνας, η οποία τότε θέριζε παιδιά και νεολαία.
Εδωσε άμεσα την κατεύθυνση ο αγώνας να έχει στόχο τη χορήγηση 100 δράμιων ψωμί τη μέρα και 8 δράμιων λάδι. Επίσης, αγωνίστηκε για την προστασία των μικρών παιδιών και την οργάνωση ψυχαγωγίας και αλληλεγγύης ανάμεσα στους νέους. Υπολογίζεται ότι, μόνον στις πόλεις, εξασφαλίστηκαν 220 οργανωμένα συσσίτια για 65.000 παιδιά.

Οι διαδηλώσεις στις πόλεις και η συμμετοχή της ΕΠΟΝ

Λίγες μέρες μετά το μεγαλειώδη αγώνα κατά της πολιτικής επιστράτευσης, στις 24 Μαρτίου 1943, παραμονή της εθνικής γιορτής και ένα μήνα μετά την ίδρυση της ΕΠΟΝ , 5.000 ΕΠΟΝίτες και ΕΠΟΝίτισσες «αψηφώντας τα βόλια στεφανώνουν τις προτομές των ηρώων του '21 και την άλλη μέρα δεκάδες χιλιάδες διαδηλώνουν στους δρόμους με τα συνθήματα του ΕΑΜ και της ΕΠΟΝ χαιρετώντας την εθνική επέτειο», όπως αναφέρεται στην έκθεση του ΚΣ της ΕΠΟΝ .

Μια απ' τις σημαντικότερες, όμως, μάχες που έδωσε η ΕΠΟΝ ήταν η κορυφαία διαδήλωση του λαού και της νεολαίας της Αθήνας ενάντια στην επέκταση των Βούλγαρων φασιστών στην ελληνική Μακεδονία τον Ιούλη του 1943. Για το συγκεκριμένο ιστορικό γεγονός αξίζει να αναφέρουμε λίγα παραπάνω, με δεδομένη την ξεχωριστή συμβολή και συμμετοχή της ΕΠΟΝ σε αυτές τις μάχες.

Τον Ιούλη του 1943, η χιτλερική διοίκηση, αντιμέτωπη με τα κρίσιμα προβλήματα του πολέμου, πήρε την απόφαση να παραχωρήσει ολόκληρη τη Μακεδονία και τη Θράκη στους Βούλγαρους φασίστες. Η μάχη ξεκίνησε στις 7 Ιούλη απ' τη Θεσσαλονίκη. Χιλιάδες νέοι και πλήθη λαού ξεκίνησαν με διαδήλωση από την Αποστόλου Παύλου. Το ίδιο βράδυ στη Νεάπολη μιλούν, σε συγκέντρωση λαού και νεολαίας, στελέχη του ΕΑΜ και της ΕΠΟΝ , ξεσηκώνοντας την πόλη. Τις επόμενες μέρες, σε Επτάλοφο, Νεάπολη, Τούμπα, Καλαμαριά κινητοποιούνται 50.000 λαού. Στις 10 Ιούλη κηρύσσεται παλλαϊκή απεργία. Την ίδια μέρα ξεσηκώνεται το Κιλκίς. Στις 17 η Εδεσσα, τα Γιαννιτσά. Ολη η Μακεδονία, με πρωτοπόρους το ΕΑΜ και την ΕΠΟΝ , δίνει τη μάχη ενάντια στο διαμελισμό της χώρας.

Τη μάχη αυτή, όμως, την έκρινε η ασύγκριτη σε μαζικότητα και μαχητικότητα διαδήλωση του λαού της Αθήνας, στις 22 Ιούλη 1943. Σε αυτή την πρωτοφανέρωτη μεγαλειώδη διαδήλωση, χιλιάδες λαού πλημμύρισαν το κέντρο της πρωτεύουσας. Σε αυτή τη μάχη, οι κατακτητές ήταν αποφασισμένοι να χτυπήσουν. Τη στιγμή που οι σημαίες έχουν φτάσει στην οδό Ομήρου, μπροστά στην Τράπεζα της Ελλάδας, τα τανκς έρχονται. Μια ξανθιά κοπέλα ορμά με τη σημαία και την ανεμίζει μπροστά απ' το τανκ. Μια ριπή τη ρίχνει κάτω νεκρή. Και οι ερπύστριες περνούνε πάνω απ' το άψυχο κορμί της. Ηταν η Παναγιώτα Σταθοπούλου. Μια άλλη ΕΠΟΝίτισσα ορμά στο τανκ, σκαρφαλώνει και χτυπά τον τανκίστα στο πρόσωπο. Μια σφαίρα, τη ρίχνει κι αυτή νεκρή. Ηταν η Κούλα Λίλη.

Στο ρεπορτάζ για τη μεγάλη διαδήλωση, η «Νέα Γενιά» γράφει: «Στη μεγάλη διαδήλωση της 22/7 πέσανε ηρωικά οι ΕΠΟΝίτες και ΕΠΟΝίτισσες: Μ. Καλοζύμης εφαρμοστής στη ΒΙΟ, Παναγιώτα Σταθοπούλου, Θώμης Χατζηθωμάς, σπουδαστής, Αντωνιάδου, φοιτήτρια. Ορκιζόμαστε να εκδικηθούμε το θάνατο των συναγωνιστών μας».
Οι ΕΠΟΝίτες και οι ΕΠΟΝίτισσες που έπεσαν στη μάχη έφτασαν τους 22. Ομως η επέκταση της βουλγαρικής κατοχής σ' ολόκληρη τη Μακεδονία ματαιώθηκε!

Το «κάστρο»

Το μέγεθος του ηρωικού αγώνα της Εθνικής Αντίστασης κατά των κατακτητών πρέπει να προσμετρηθεί και το δυσθεώρητο μπόι τριών αμούστακων παλικαριών 17-18 χρονών, ΕΠΟΝιτών, που μετέτρεψαν ένα χαμόσπιτο στον Υμηττό σε «κάστρο».
Στις 28 Απρίλη 1944, ένα τάγμα Γερμανών κατακτητών περικυκλώνει ένα μικρό σπίτι στον Υμηττό, στο οποίο φυλάσσεται ο οπλισμός του ΕΛΑΣ της περιοχής. Οι κατακτητές δεν ήξεραν ούτε πόσοι, ούτε ποιοι το φύλαγαν. Θεωρούσαν όμως ότι ήταν ζήτημα λίγων λεπτών για να παραδοθούν όσοι βρίσκονταν μέσα.

Το σπίτι το προστάτευαν τρεις ΕΠΟΝίτες. Ο Δημήτρης Αυγέρης, 18 χρονών και οι Θάνος Κιοκμενίδης και Κώστας Φολτόπουλος, 17 χρονών. Οι τρεις τους ξεκίνησαν μια λυσσαλέα μάχη ενάντια στις γερμανικές δυνάμεις, κρατώντας αυτές σε απόσταση 500 μέτρων από το σπίτι. Υπερασπίζονταν το σπίτι και ταυτόχρονα κατέστρεφαν τον οπλισμό, για να μην πέσει στα χέρια του εχθρού. Η μάχη κράτησε μέχρι αργά το απόγευμα, πολεμώντας απέναντι σε 200 πάνοπλους Γερμανούς.Ω Ο Κώστας και ο Θάνος βρήκαν το θάνατο υπερασπιζόμενοι το «κάστρο». Ο Δημήτρης - αφού είχε καταστραφεί το μεγαλύτερο μέρος του οπλισμού - αναγκάστηκε να βγει αφού οι Γερμανοί έριξαν καπνογόνα και τον δολοφόνησαν εκεί, εν ψυχρώ. Τα τρία παλικάρια είχαν νικήσει...

Απεργίες και σαμποτάζ

Η ΕΠΟΝ , όμως, εκτός απ' τις ηρωικές μάχες στο πλευρό του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ, στις πόλεις και τα βουνά, καθοδήγησε την εργαζόμενη νεολαία σε ασταμάτητο σαμποτάζ στις εγκαταστάσεις και τα εργοστάσια των ναζί. «Τα εργαζόμενα νιάτα ενωμένα ολοκληρωτικά στην ΕΠΟΝ κωλυσιεργούσαν συστηματικά στην παραγωγική μηχανή του εχθρού», αναφέρεται στην Εκθεση του ΚΣ της ΕΠΟΝ , προς το Παγκόσμιο Συμβούλιο Νέων.

Συγκεκριμένα, σημειώνει ότι ένας ΕΠΟΝίτης εργάτης στον Πειραιά, ανατίναξε ένα γερμανικό καράβι και δήλωσε στον πρόεδρο του δικαστηρίου, που τον καταδίκασε σε θάνατο, πως λυπόταν που δεν μπόρεσε να ανατινάξει περισσότερα. Στο εργοστάσιο της «Φορντ», που κατασκεύαζε κινητήρες αεροπλάνων για τους Γερμανούς, οι επονίτες εργάτες ρίξαν την παραγωγή από 6 τη μέρα σε 2. Στο εργοστάσιο Μαλτσινιώτη, κατέστρεψαν δεκάδες κινητήρες, ρίχνοντας καρφιά στις μηχανές.

«Σ' όλα τα πολεμικά εργοστάσια του κατακτητή», σημειώνεται, «στην Αθήνα, στον Πειραιά, στην Ελευσίνα, στα μεταλλεία της υπαίθρου, οργανώθηκαν απεργίες μέσα σε συνθήκες αφόρητης τρομοκρατίας. Το καλοκαίρι του '44 οι επονίτες παίξανε αποφασιστικό ρόλο στην οριστική εγκατάλειψη των πολεμικών εργοστασίων απ' τους εργάτες και εκμηδένισαν τη γερμανική παραγωγή».

Το εκπολιτιστικό έργο της ΕΠΟΝ

Μέσα στην κλαγγή της μάχης, όμως, η ΕΠΟΝ , επιτέλεσε ένα δύσκολο έργο, που παραμένει φωτεινός σηματοδότης μέχρι και σήμερα. Πρόκειται για τη γιγάντια εκπολιτιστική δραστηριότητά της. Σχολεία και σχολές. Θέατρο και διασκέδαση. Διάδοση του αθλητισμού και των αθλητικών ιδεωδών σε συνδυασμό με τη μάχη κατά των ναρκωτικών. Πρωτοφανής εκδοτική δραστηριότητα. Ολα αυτά, αποτελούν τις κύριες δραστηριότητες της ΕΠΟΝ , στα χρόνια της δράσης της.
Ξεχωριστή και η συνεισφορά της στη συνολική ανάπτυξη του εκπαιδευτικού έργου. Είναι χαρακτηριστικό ότι στη διάρκεια του αντάρτικου αγώνα δημιούργησε γεωργικές σχολές, 3 στη Ρούμελη και 2 στη Θεσσαλία. Παράλληλα, με τη συνεργασία των πιο φωτισμένων παιδαγωγών της Ελλάδας, μελέτησε ολόκληρο το εκπαιδευτικό πρόβλημα της χώρας και πρόγραμμα, που άρχισε να μπαίνει σε εφαρμογή από την Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης (ΠΕΕΑ).
Γράφτηκαν σχολικά βιβλία με σύγχρονο προοδευτικό πνεύμα. Δύο αναγνωστικά για το Δημοτικό, το ένα με τίτλο «Τ' αετόπουλα» για τη Γ' και Δ' τάξη και το άλλο με τίτλο «Ελεύθερη Ελλάδα» για την Ε' και ΣΤ' τάξη. Τα βιβλία αυτά τυπώθηκαν σε 100.000 αντίτυπα και μοιράστηκαν - για πρώτη φορά στην ιστορία του ελληνικού κράτους - δωρεάν σε όλους τους μαθητές της Ελεύθερης Ελλάδας.
Η ανάπτυξη του θεάτρου ήταν πρωτόγνωρη για τα δεδομένα της εποχής. Να πως το ΚΣ της ΕΠΟΝ περιγράφει αυτή τη δραστηριότητα: «Δημιούργησε εκατοντάδες θέατρα σε όλη την Ελλάδα, όπου για πρώτη φορά τα νιάτα κι ο λαός, ιδιαίτερα της υπαίθρου, ένιωσαν τη χαρά της τέχνης. Εκατοντάδες χορωδίες νέων, θεατρικοί όμιλοι, εκπολιτιστικά συνεργεία, δούλεψαν ως το πιο ξεκομμένο απ' τη ζωή και τον πολιτισμό ορεινό χωριουδάκι, για να εμψυχώσουν, ν' ανακουφίσουν και να δώσουν χαρά και κέφι στο βασανισμένο λαό και τα νιάτα, που πολεμούσαν για τη λευτεριά».
Το θέατρο, τόσο στο βουνό με τους ερασιτεχνικούς θιάσους των ΕΠΟΝιτών, όσο και στις πόλεις και μετά την αποχώρηση των κατακτητών, έπαιξε σπουδαίο ρόλο, όχι μόνο στη σωστή ψυχαγωγία των νέων, αλλά και στην πνευματική τους ανάπτυξη. Παίχτηκαν έργα γραμμένα από τον Βασ. Ρώτα, τον Γερ. Σταύρου, τον Γιώργο Κοτζιούλα, που επενδύθηκαν μουσικά και με τη συμμετοχή του μουσικοσυνθέτη Αλέκου Ξένου.
Η ΕΠΟΝ, όμως, έδωσε μεγάλη προσοχή και στην ενίσχυση και ανάπτυξη του αθλητισμού. Δημιουργήθηκαν εκατοντάδες αθλητικές ομάδες σε όλη τη χώρα. Ζωντάνεψε ο κλασικός αθλητισμός. Αναπτύχθηκε το ποδόσφαιρο και οι άλλες αθλοπαιδιές, σε σωστές βάσεις, τις υγιούς άμιλλας. Τις αρχές της ΕΠΟΝ για την ανάπτυξη ενός μαζικού υγιούς αθλητισμού τις ακολούθησαν - εκτός από τους οπαδούς του ερασιτεχνικού αθλητισμού - και οι επίσημες πανελλαδικές αθλητικές οργανώσεις.
Παράλληλα εκατοντάδες χιλιάδες ΕΠΟΝίτες, ΕΠΟΝίτισσες και Αετόπουλα, δούλεψαν με ενθουσιασμό στο έργο της ανοικοδόμησης χωριών, δρόμων, γεφυριών κλπ. Μεγάλες μάχες δόθηκαν για τις αναδασώσεις, για την καταπολέμηση των λοιμωδών νόσων.

Η μάχη κατά των ναρκωτικών

Ομως, η μεγαλύτερη μάχη που έδωσε η ΕΠΟΝ, ήταν μάχη κατά των ναρκωτικών. Με ειδική καμπάνια μέσα από τις σελίδες του δημοσιογραφικού οργάνου του ΚΣ της Οργάνωσης, τη «Νέα Γενιά», αποκρούστηκε ο κίνδυνος των ναρκωτικών. Αντιγράφουμε από το περιοδικό: «ΟΧΙ ΧΑΣΙΣ ΑΛΛΑ ΕΚΠΟΛΙΤΙΣΜΟ ΣΤΗ ΝΕΟΛΑΙΑ! Η ζωή των νέων δε βρίσκεται στους "ντεκέδες" όπου παραμονεύει ο πιο φρικτός θάνατος, αλλά:
Στον αθλητισμό που θα τους χαρίσει σιδερένια κορμιά.
Στις λέσχες και τις βιβλιοθήκες που θα τους μορφώσουν.
Στις εκδρομές που τους φέρουν κοντά στην όμορφη και χαρούμενη Ελληνική φύση.
Στις πολιτισμένες συντροφιές και γιορτές που θα τους γεμίσουν αισιοδοξία.
Στις χορωδίες, τις φιλολογικές και καλλιτεχνικές συγκεντρώσεις που θα τους χαρίσουν ψυχική υγεία, δύναμη κι αγνή χαρά.

Μονάχα έτσι θα χτυπήσουμε στη ρίζα της τη διαφθορά. Μονάχα έτσι θα φτιάξουμε Ελληνόπουλα άξια της πατρίδας μας, με γερές ψυχές σε γερά κορμιά, γεμάτα δημιουργική δραστηριότητα, καμάρι των γονιών τους κι ελπίδα του Εθνους μας».

Εκδοτική δραστηριότητα

Τεράστια ήταν και η εκδοτική δραστηριότητα της ΕΠΟΝ . Οπως ήδη αναφέρθηκε, η «Νέα Γενιά» το δημοσιογραφικό όργανο του ΚΣ της ΕΠΟΝ εκδόθηκε το Μάρτη του 1943. Τον Απρίλη του 1946, η κυκλοφορία της είχε φτάσει τις 45.000 φύλλα, γεγονός πρωτοφανές για για τον περιοδικό Τύπο της χώρας.
Κάτι τέτοιο, φυσικά, δεν μπορούσε παρά να εγείρει την επίθεση της αντίδρασης. Με κυβερνητική διαταγή απαγορεύεται η κυκλοφορία της στις πόλεις, στα χωριά, στα σχολεία, στα πανεπιστήμια. Η διακίνησή της γίνεται στο κέντρο των Αθήνας, Πειραιά, Θεσσαλονίκης και Ηρακλείου Κρήτης. Η «Νέα Γενιά» κλείνει οριστικά τον Οκτώβρη του 1947, με την ένταση των εκβιασμών και διώξεων στο συντακτικό προσωπικό της εφημερίδας.
Να σημειωθεί ότι αμέσως μετά την ίδρυση της ΕΠΟΝ , η αύξηση των εντύπων είναι αλματώδης. Μέσα σε ένα χρόνο ο ΕΠΟΝίτικο Τύπος καλύπτει το 83,5% του συνόλου των αντιστασιακών εντύπων. Μόνο στη Θεσσαλία, για παράδειγμα, το 1943, η ΕΠΟΝ εκδίδει 166 παράνομα περιοδικά.

Η ΕΠΟΝ το Δεκέμβρη

Η πορεία της ΕΠΟΝ είναι άρρηκτα δεμένη και συνυφασμένη με τον αγώνα του λαού και της νεολαίας προς την απελευθέρωση. Ετσι, όταν ο λαός ρίχτηκε στην ηρωική Μάχη του Δεκέμβρη, ενάντια στους Αγγλους ιμπεριαλιστές και την ντόπια αντίδραση, η ΕΠΟΝ , βρέθηκε στην πρωτοπορία της μάχης, στα οδοφράγματα, στο πλευρό του λαού.
«Ολος ο κόσμος ήτανε ενάντια στους "συμμάχους" Αγγλους και τους Ελληνες συνεργάτες τους», περιγράφει η Πετρ. Νικολοπούλου, στο έργο της «Μια ΕΠΟΝίτισσα θυμάται...». «Με την καθοδήγηση του ΕΛΑΣ και με την αγανάκτηση που είχε ο λαός ξεσηκώθηκε σε μια διαδήλωση απαιτώντας την πραγματική λευτεριά του, την ανεξαρτησία, τη δικαιοσύνη. Τραβούσαν για το Σύνταγμα, με τα συνθήματά τους. Μια λαοθάλασσα ξεχύθηκε στους δρόμους. Η Αστυνομία χτύπησε στο ψαχνό με λύσσα. Ο λαός διώχτηκε λες και ζητούσε κάτι παράνομο. Την Ανεξαρτησία, και την Αξιοπρέπειά του. Τραβήχτηκε στις γειτονιές, έστησε οδοφράγματα, ολημερίς και ολονυχτίς. Με πέτρες, τούβλα, ό,τι έβρισκε».
Στο μεγάλο αυτό αγώνα των 33 ημερών τα νιάτα της Αθήνας και του Πειραιά, αναδείχτηκαν σε μαχητές με ασύγκριτο ηρωισμό. Και μόνο ο χαιρετισμός της Αμερικανικής Δημοκρατικής Νεολαίας «Πολεμάτε σαν πολίτες της ανθρωπότητας», θα έφτανε για να δούμε το μέγεθος του αγώνα των ΕΠΟΝιτών και ΕΠΟΝιτισσών, στο πλευρό των δυνάμεων του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ, εκείνες τις, γεμάτες αίμα, μέρες.

Το 1ο Συνέδριο

Την Κυριακή 13 Ιανουαρίου 1946, πλήθος νέων, κατά ομάδες κι απ' όλες τις περιοχές της Ελλάδας, συρρέει στο θέατρο «Απόλλων». Η απόφαση του συνεδρίου καταπιανόταν με όλα τα φλέγοντα προβλήματα των νέων της εποχής, από τα πιο απλά, μέχρι και τα πιο σύνθετα.

Φωτογραφία από την έναρξη των εργασιών του Συνεδρίου.

Η Ημερήσια Διάταξη του Συνεδρίου περιλάμβανε τα παρακάτω θέματα:
1. Η Παγκόσμια Συνδιάσκεψη Νέων και η προσχώρηση της ΕΠΟΝ στην ΠΟΔΝ. Εισηγητής ο Στ. Γιαννακόπουλος.
2. Η δράση της ΕΠΟΝ και το πρόβλημα της ενότητας της νέας γενιάς. Εισηγητής ο Φ. Βέτας.
3. Η πνευματική και σωματική διάπλαση της νέας γενιάς. Εισηγητής Ν. Ακριτίδης.
4. Εγκριση καταστατικού της ΕΠΟΝ.
5. Εκλογή νέου Κεντρικού Συμβουλίου.

Στην απόφαση του Συνεδρίου, ανάμεσα στα άλλα, αναφερόταν:
«Προβάλλοντας στην ελληνική νεολαία και στο έθνος μας το πρόγραμμά μας αυτό δηλώνουμε πως θα επιδιώξουμε με όλες μας τις δυνάμεις να συνεργαστούμε με τις αρχές, με τις οργανώσεις και με κάθε πολίτη, σε ό,τι αφορά τη σωματική και πνευματική ανάπτυξη της νέας γενιάς. Δηλώνουμε πως θα συνεχίσουμε με ενθουσιασμό και πίστη τον αγώνα για να δημιουργήσουμε το νέο Ελληνα, τον ελεύθερο, δημιουργικό και αισιόδοξο οικοδόμο της νέας ελληνικής Δημοκρατίας. Το νέο Ελληνα, συνεχιστή των καλύτερων εθνικών παραδόσεων. Δημιουργικό φορέα των κατακτήσεων του ανθρώπινου πολιτισμού. Πιστό στρατιώτη της ιδέας του έθνους της ειρήνης, πρόμαχο της Λαϊκής Δημοκρατίας. Αξιο δουλευτή του χεριού και του πνεύματος, για την ανοικοδόμηση της πατρίδας μας και για τη δημιουργία ενός ανώτερου νεοελληνικού πολιτισμού».

Η αντίδραση επιτίθεται στην ΕΠΟΝ

Οπως ήταν αναμενόμενο, για μια τέτοια οργάνωση νεολαίας, που αφύπνιζε τη νέα γενιά και ζητούσε απ' αυτή να σταθεί στο πλευρό του λαού, να αγωνιστεί για μια πραγματικά ελεύθερη Ελλάδα, το ξενόδουλο μεταβαρικιζιανό καθεστώς δεν μπορούσε παρά να νιώθει οργή και μίσος.
Τα ιδανικά της οργανωμένης πάλης που εμφύσησε στη νεολαία, ήταν αρκετά για να ανησυχήσουν το κράτος και το παρακράτος, που έβαλαν σε εφαρμογή τα σχέδια εξόντωσης της ΕΠΟΝ . Ετσι, το 1946, πάνω από 1.500 ΕΠΟΝίτες δολοφονούνται. Χιλιάδες σέρνονται στα Στρατοδικεία. Αλλοι πηγαίνουν στις φυλακές και στις εξορίες.
Στις 28 Φλεβάρη του 1947, με απόφαση του Πρωτοδικείου της Αθήνας, αποφασίζεται η διάλυση της ΕΠΟΝ . Ανάμεσα στις κατηγορίες είναι ότι προσπάθησε να ...«υποκλέψει το μυστικό της ατομικής βόμβας» και να το παραδώσει στους Σοβιετικούς! Η πρόταση της παραπομπής έγινε από τον τότε νομάρχη Αττικής Σχοινά.
Παρ' όλες τις διώξεις, η ΕΠΟΝ δε διαλύεται και περνά στην παρανομία όπου συνεχίζει τον αγώνα της. Στα τέλη του 1947 με τον περιβόητο Νόμο 509 τίθεται εκτός νόμου.

Αντί επιλόγου

Η ιστορία της ΕΠΟΝ , είναι γεμάτη χρυσές σελίδες, αγώνων και θυσιών. Ιστορία που, παρά τις διώξεις, παρά τις επιθέσεις που δέχτηκε, από την ντόπια και ξένη αντίδραση, δεν μπόρεσαν να την εκτοπίσουν από τη συλλογική συνείδηση της νέας γενιάς, στο διάβα των χρόνων. Οι μάχες που έδωσαν οι ΕΠΟΝίτες και οι ΕΠΟΝίτισσες, δεν ήταν μόνο στα πεδία των μαχών, στο πλάι του ΕΛΑΣ. Ηταν κύρια μάχες για το κέρδισμα της νεολαίας και τη συστράτευσή της στις αγωνιστικές αξίες ζωής, που αντηχούν μέχρι και σήμερα στο πέρασμα των χρόνων. Οι αγώνες της ΕΠΟΝ , τα ιδανικά της και οι θυσίες της, μεταλαμπαδεύτηκαν γενιά με γενιά μέχρι και το σήμερα...

ΠΗΓΕΣ:
1. «ΝΕΑ ΓΕΝΙΑ» - ΟΡΓΑΝΟ ΤΟΥ ΚΕΝΤΡΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΤΗΣ ΕΠΟΝ (Νοέμβρης 1944 - Σεπτέμβρης 1946) Συλλογή Φύλλων σε Φωτογραφική Ανατύπωση. Εκδόσεις «ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ», 2007.
2. Αφιερώματα «ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗ» στην ΕΠΟΝ (24 Φλεβάρη 2002, 13 Γενάρη 2002, 27 Απρίλη 2003, 22 Φλεβάρη 2004, 21 Ιούλη 2002, 2 Μάρτη 2003, 23 Φλεβάρη 2003)
3. «Συμβολή στην Ιστορία της ΕΠΟΝ », Πέτρου Ανταίου, Εκδόσεις «Καστανιώτη», 1977

Η ΜΑΤΩΜΕΝΗ ΚΥΡΙΑΚΗ #3_ΔΕΚΕΜΒΡΗ_1944

"Η ματωμένη Κυριακή":

 Σαν σήμερα, 3 Δεκέμβρη 1944, χιλιάδες κόσμου, ανταποκρινόμενοι στο κάλεσμα του ΕΑΜ, άρχισαν να συρρέουν, από νωρίς το πρωί, στις προσυγκεντρώσεις που είχαν καθοριστεί σε κάθε λαϊκή συνοικία της Αθήνας και του Πειραιά.
Ήταν Κυριακή, σαν σήμερα. Εκατοντάδες χιλιάδες, άνδρες γυναίκες, παιδιά, μια πραγματική λαοθάλασσα από την Αθήνα και τον Πειραιά, συρρέουν προς το Σύνταγμα.

"Είχε προγραμματιστεί-γράφει ο Θ. Χατζής– ν’ αρχίσει η εκδήλωση με κατάθεση στεφάνων στη μνήμη εκείνων που θυσίασαν τη ζωή τους για τη λευτεριά και την ανεξαρτησία".

 Η ώρα πλησίαζε 11 π.μ. και το πλήθος στην πλατεία Συντάγματος και τους γύρω δρόμους όλο και πύκνωνε, με σημαίες, λάβαρα και πλακάτ, με προκηρύξεις και τα φέιγ–βολάν να πέφτουν βροχή.

 Ο λαός διαδήλωνε ενάντια στο άθλιο τελεσίγραφο του Σκόμπι για μονομερή διάλυση του ΕΛΑΣ, για δημοκρατία, για τιμωρία των δωσιλόγων.

Το συλλαλητήριο ήταν ειρηνικό. Ο ΕΛΑΣ βρισκόταν στους στρατώνες του. Ακόμα και η περιφρούρηση είχε ξεκάθαρες εντολές να μην χρησιμοποιήσει όπλα.

Με εντολές του Παπανδρέου, η αστυνομία του Έβερτ, ενισχυμένη με χίτες και ταγματασφαλίτες, είχε στήσει δολοφονική ενέδρα. 

Οι αστυνομικοί είχαν οχυρωθεί στην είσοδο, στην ταράτσα και στα παράθυρα της Αστυνομικής Διεύθυνσης που βρισκόταν στη συμβολή των οδών Πανεπιστημίου και βασιλίσσης Σοφίας (τότε Κηφισίας), στην ταράτσα των Παλιών Ανακτόρων (Βουλή) και στο απέναντι του κτιρίου πεζοδρόμιο, προς την πλευρά του Αγνώστου Στρατιώτη. Στους γύρω από την πλατεία δρόμους υπήρχαν αγγλικά άρματα μάχης.

Καθώς η κεφαλή της πορείας μπήκε στην πλατεία, η αστυνομία, με εντολή του Έβερτ, άνοιξε πυρ πάνω στο άοπλο πλήθος.

Η συγκλονίστική μαρτυρία του Θωμά Κουγιάγκα, υπεύθυνου της ομάδας περιφρούρησης του μπλοκ της Καλλιθέας, το οποίο δέχτηκε τα βασικά πυρά από τους δολοφόνους του Έβερτ:

"Οι άνδρες του ΕΛΑΣ δεν θα έπαιρναν μέρος αλλά θα περιορίζονταν στους στρατώνες, γιατί η διαδήλωση ήταν καθαρά λαϊκή και ειρηνική. Όμως, με παίρνει τηλέφωνο ο Τάσος (Τάσος Χαλκιαδάκης), 2ος γραμματέας της Αχτίδας και μου λέει.. "όπως θα ξέρεις, πάντα στις διαδηλώσεις βάζουμε έναν αριθμό συντρόφων μπροστά στην κεφαλή της διαδήλωσης για περιφρούρηση..να περιφρουρούν τις διαδηλώσεις κυρίως από προβοκάτορες. Η Αχτίδα διάλεξε εσένα να είσαι επικεφαλής...

...θεώρησε ότι ήταν φυσικό να πάμε άοπλοι και ότι την περιφρούρηση θα την κάναμε με τις δυνάμεις των χεριών μας..εγώ όμως θεώρησα φυσικό να έχω μαζί το πιστόλι μου, το οποίο δεν αποχωριζόμουν ποτέ.,,

....προχωρήσαμε τη Λεωφόρο Συγγρού, μπροστά εγώ, ένα μέτρο πίσω οι άντρες του ΕΛΑΣ με πολιτικά και άοπλοι και 3-4 μέτρα το πλήθος του λαού με λάβαρα και πλακάτ, φωνάζοντας συνθήματα. όπως "Κάτω τα χέρια από τον ΕΛΑΣ", "Λαοκρατία και όχι Βασιλιά"..

....προχωρήσαμε στην Αμαλίας χωρίς κανένα επεισόδιο που να χρειάζεται να επέμβουμε. Ο λαός προχωρούσε πειθαρχημένα και ειρηνικά. Όταν όμως μπήκαμε στην Πανεπιστημίου και προχωρήσαμε μπροστά από τον Άγνωστο Στρατιώτη, βλέπω απέναντι στη γωνία παρατεταγμένοι πλήθος βαθμούχοι αστυνομικοί.. και στο μέσον ένας που έμοιαζε να ήταν ο αρχηγός τους , αργότερα έμαθα ότι ήταν ο Άγγελος Έβερτ

..μόλις πλησίασα στα 20 μέτρα ακούω να φωνάζει ο επικεφαλής "ΑΛΤ, γιατί πυροβολώ". Εγώ όμως δεν άκουσα και ούτε ήμουν διατεθειμένος να υπακούσω, αν δεν έπαιρνα εντολή από τον Τάσο..δεν προχώρησα παραπάνω από 5 μέτρα και ακούω τον Έβερτ να φωνάζει: ΠΥΡ.

 Είχα φτάσει ήδη σε απόσταση λιγότερη από 10 μέτρα, είχα την εντύπωση ότι αν άπλωνε το χέρι θα με έπιανε, ασυναίσθητα έκανα κίνηση να βγάλω το πιστόλι. Δεν πρόλαβα όμως και βλέπω τον Τάσο σαν να πέφτει πάνω μου φωνάζοντας: "Τι πας να κάνεις, Θωμά; Πέσε κάτω και κάνε σήμα να πέσουν όλοι κάτω".

Ξάπλωσα και άρχισα να φωνάζω: "Ξαπλώστε όλοι κάτω". 

Ήδη ο Έβερτ επανέλαβε τρεις φορές τη λέξη πυρ και στην τρίτη ακούστηκαν πυκνοί πυροβολισμοί...όσοι δεν πρόλαβαν να ξαπλώσουν ή έπεσαν νεκροί ή τραυματίστηκαν" (Θ.Κουγιάγκας-Κόντρα στην φτώχεια και τον φασισμό).

Η μαρτυρία του Κουγιάγκα για την επίθεση στο μπλοκ Καλλιθέας-Νέας Σμύρνης επιβεβαιώνεται και απο το βιβλίο του Ορέστη Μακρή "Ο ΕΛΑΣ της Αθήνας".

Ίδιες μαρτυρίες υπάρχουν και απο την άλλη πλευρά. 

Πχ ο χίτης Φαρμάκης (αργότερα βουλευτής ΕΡΕ του Κ. Καραμανλή) περιέγραψε σε συνέντευξη στην "Δημοκρατία" (2012) πως ο Έβερτ, με εντολές Παπανδρέου/Βρετανών, οργάνωσε το μακελειό:

"αγγελιοφόρος του διοικητή ήρθε με εντολή: "Κανείς δεν θα ανοίξει πυρ, παρά μόνο αν πατήσουν τον Αγνωστο Στρατιώτη. Αν γίνει αυτό, τότε πυρ κατά βούλησιν”..

...είχα ένα αυτόματο κι ένα πιστόλι. Παρακολουθούσα τον Εβερτ. Ξαφνικά, εκείνος έβγαλε ένα μαντίλι.. το κούνησε δεξιά αριστερά. Από το πουθενά εμφανίστηκαν 50-60 υπαρχιφύλακες και υπαστυνόμοι..επειτα από ένα λεπτό ξεκίνησαν να ορμήσουν. Εφοδος κανονική! Τότε άρχισε το πυρ".

 Το 1958, ο ίδιος ο Έβερτ παραδέχτηκε.σε συνέντευξη στην εφημερίδα "Ακρόπολις" (5/12/1958)- ότι ξεκίνησε την δολοφονική επίθεση"βάσει διαταγών": 

"Εκείνην τη στιγμήν ακριβώς και βάσει διαταγών τας οποίας είχον, διέταξα υπευθύνως και εγώ τη βιαίαν διάλυσιν των επιτιθέντων(!) διαδηλωτών":

Ακολούθησε μακελειό: Οι πυροβολισμοί πύκνωσαν από διάφορες κατευθύνσεις, σκορπώντας το θάνατο στους άοπλους διαδηλωτές: 21 νεκροί και 140 τραυματίες ο απολογισμός της δολοφονικής επίθεσης.

 Ο διάσημος φωτογράφος Dmitri Kessel (τράβηξε τις ιστορικές φωτογραφίες απο την αιματοχυσία) ήταν αυτόπτης μάρτυρας:

 "Ξαφνικά ακούστηκαν πυροβολισμοί κι ακολούθησε μια ριπή. Βρισκόμασταν με τον Κόνι έξω από τα Παλαιά Ανάκτορα.."Πυροβολούν άοπλους", είπε ο Κόνι. "Ναι", απάντησα, "κοίτα αυτόν αριστερά". Σχεδόν 15 πόδια μακριά μας, ένας άντρας με πρόσωπο γεμάτο αίματα προσπαθούσε να σηκωθεί από το έδαφος. Κρατούσε το στομάχι του και αίματα ανάβλυζαν μέσα απ’ τα δάχτυλά του.

Μετά από μια διακοπή, η αστυνομία πυροβόλησε ξανά. Όταν φάνηκε πως οι πυροβολισμοί σταματούν, διαδηλωτές εμφανίστηκαν στην πλατεία για να μαζέψουν τους νεκρούς και βαριά τραυματισμένους. Η αστυνομία πυροβόλησε και τους απώθησε".

Η Αμαλίας στρώνεται με νεκρούς και τραυματίες, κάτω απο τα απαθή βλέμματα των βρετανών, που είχαν λάβει θέσεις με άρματα. Οι διαδηλωτές ξεχύθηκαν πάλι με ορμή και ανακατέλαβαν την πλατεία. "Εμπρός παιδιά, είμαστε οι πολλοί, είμαστε περισσότεροι και από τις σφαίρες τους!"

Και τότε ο λαός, ανάμεσα στις αλυσίδες και στα όπλα, διάλεξε τα όπλα. 

Γέμισε οδοφράγματα την Αθήνα,ξεκίνησε ηρωική μάχη ενάντια σε φασίστες, "δημοκράτες", Άγγλους,που ενώθηκαν για να τσακίσουν τον λαό,να επαναφέρουν την αστική εξουσία.

Ο Μπρέχτ έγραψε για τον Δεκέμβρη του 1944 στην Αθήνα:

"Εκεί που πιο μεγάλη είναι η βρόμα

Εκεί θ’ ακούσεις τα πιο μεγάλα λόγια.

..Αν τα κανόνια δεν είχανε βραχνιάσει

Θα λέγανε: προστατεύουμε την τάξη.

..Γυρίσανε ελευθερωτές από τη μάχη

Για να βρούνε καινούρια αφεντικά

στις πολιτείες τους.

Ανάμεσα απ’ τα κανόνια προβάλλουν οι έμποροι"

Και στο "Ο Γέρος της Ντάουν.στριτ (Τσώρτσιλ)":

"Κρατήστε τους γιους σας στο σπίτι, μανάδες της Αθήνας!/ Ή ανάψτε γι’ αυτούς ένα κερί:απόψε το βράδυ/ ο Γέρος της Ντάουνιγκ στριτ σας φέρνει πίσω/ το βασιλιά σας.."

 

Από Praxis Review

Όλες οι αντιδράσ

ΦΥΛΑΚΗ ΑΙΓΙΝΑΣ: Tα κελιά της, Κεφάλαια της ηρωικής Ιστορίας του Λαού μας

Οπως κάθε τόπος μαρτυρίου του λαού μας στην πάλη του για την κατάργηση της εκμετάλλευσης, έτσι και οι φυλακές της Αίγινας κρατάνε ζωντανά τα παραδείγματα του ηρωισμού, της αντοχής, της δύναμης, των χαρακτηριστικών που συνοδεύουν τη δίκαιη πάλη των κομμουνιστών, των λαϊκών αγωνιστών. Ενα ορφανοτροφείο, το «Καποδιστριακό», που τελικά για 105 χρόνια, λειτούργησε σαν φυλακή «φιλοξένησε» ονόματα βαριά στα κελιά του. Μια «υψίστης ασφαλείας» φυλακή για κομμουνιστές - λαϊκούς αγωνιστές όπως οι Μήτσος Παπαρήγας, Νίκος Μπελογιάννης, Νίκος Βαβούδης, Χαρίλαος Φλωράκης, Κώστας Λουλές, Αντώνης Αμπατιέλος, Αρης Βελουχιώτης, Νίκαδρος Κεπέσης, Τάκης Φίτσος, Μιχάλης Παπαμαύρος είναι μερικοί μόνο από όσους πέρασαν από τα κελιά του αστικού κράτους, στις φυλακές της Αίγινας.

Στο αρχείο του Κόμματος φυλάσσεται μια μικρή μπροσούρα του 1961, έκδοση των κρατουμένων της Αίγινας σε μέγεθος σπιρτόκουτου, που δίνει με στατιστικά στοιχεία την εικόνα των φυλακών. Διαβάζουμε στο εξώφυλλο: 468 πολιτικοί κρατούμενοι στις φυλακές της Αίγινας συμπλήρωσαν στις 31-5-1961 6.463 Χρόνια Φυλακής. Το νησί του Αργοσαρωνικού, λοιπόν, έγραψε τη δική του Ιστορία με τη φυλακή χτισμένη πάνω του. Στις ηρωικές σελίδες της ξεχωρίζει η απόδραση των οχτώ κομμουνιστών, η εκτέλεση των 17 στις απαρχές του Εμφυλίου, αλλά και η οργάνωση της ζωής μέσα στα κελιά που αποτελούν ύμνο στη δύναμη της οργανωμένης πάλης, στην αντοχή που δίνει η πίστη στο δίκιο της εργατικής τάξης

«Οι κομμουνισταί ξέρουν να τις καταργούν»

Η αναφορά από το πρωινό προσκλητήριο στις 8 του Μάη 1934 έγραφε: «Επιθεωρήσαντες τας κλινοστρωμνάς, τους τοίχους και τα δάπεδα, εύρομεν έχοντα αυτά εν τάξει, τους δε κρατούμενους άπαντας καλώς έχοντας και παρόντας». Λίγες ώρες αργότερα στην Αστυνομική Διεύθυνση Πειραιά φτάνει το εξής τηλεγράφημα: «Οι βαρυποινίτες κομμουνισταί Δ. Σακαρέλλος, Ζ. Φλωράκος, Κ. Σαρίκας, Αβ. Δερβίσογλου, Ευ. Θωμάζης, Απ. Κλειδωνάρης, Μ. Δουλγέρης και Ν. Βαβούδης εδραπέτευσαν διά της διατρήσεων υπονόμου. Ενεργούμεν τα δέοντα άνευ αποτελέσματος μέχρι στιγμής».

Το εξώφυλλο της χειρόγραφης μπροσούρας του 1961 που εξέδωσαν οι πολιτικοί κρατούμενοι της Αίγινας

Τα παραπάνω διαβάζουμε στο βιβλίο του δημοσιογράφου Δημήτρη Γκιώνη «Οι μεγάλες αποδράσεις» (εκδόσεις «Τετράδιο»). Εκείνες τις μέρες η εφημερίδα «Ακρόπολη» σε άρθρο της με τίτλο οι «κόκκινοι φαντομάδες», έγραφε: «Αι φυλακαί τους κρατούν εφ' όσον αυτοί το θέλουν! Οταν δεν το θέλουν, όταν... τας βαρεθούν, το ευκολώτερον πράγμα δι' αυτούς είναι να τας εγκαταλείψουν!». Και η ίδια εφημερίδα ερμηνεύει για την απόδραση: «Το Κόμμα όχι μόνο είχε ανάγκην των δραπετών, αλλά κι ενός εντυπωσιακού γεγονότος διά να μάθη η πτωχή προλεταρία ότι αν η αστική πολιτεία εξαπολύει τρομοκρατίαν και έχει φυλακάς οι κομμουνισταί ξέρουν να τις καταργούν»!


Η εκτέλεση των πρώτων κομμουνιστών του Εμφυλίου

Στις 6 και 7 Μαΐου 1948 εκτελέστηκαν στην Αίγινα 36 αγωνιστές. Ο Κώστας Γιαννόπουλος ένα βράδυ πριν την εκτέλεσή του έγραφε τους στίχους: «... Τώρα πια δεν είμαστε οι ανήμποροι και αδύναμοι/ κι ούτε ένα σφίξιμο κανείς δε νιώθει στην καρδιά του./ Γυρτός κανείς, δειλός κανείς, μονάχα ψηλομέτωποι/ αγέρωχοι ανοίγουμε τα κάστρα του θανάτου/... Κι αφού στη φλόγα λυώσαμε κι όλοι μας σβύσαν οι καϋμοί/ να, με τον ίδιο θάνατο, το θάνατο πατάμε».

Ο μακρύς κατάλογος των εκτελέσεων του Εμφυλίου είχε ανοίξει ένα χρόνο νωρίτερα, στην Αίγινα με τους 17 κομμουνιστές να αντιμετωπίζουν παλικαρίσια το απόσπασμα, στις 19 Ιούνη του 1947.

Από την μπροσούρα. Τα στοιχεία είναι αμείλικτα: Το 55% των αγωνιστών της Εθνικής Αντίστασης καταδικάστηκαν σε θάνατο και το 33,5% σε ισόβια!

Από το βιβλίο του Δημήτρη Στολίδη, «Οι καταβολές μας - σελίδες του αγώνα» (Εκδόσεις «Τυποεκδοτική»), ο οποίος έζησε το συγκεκριμένο γεγονός, όντας κρατούμενος εκείνη την περίοδο στις φυλακές της Αίγινας και μάλιστα καταδικασμένος σε θάνατο, διαβάζουμε για την εκτέλεση:

«...Κατά τις 5 το απόγευμα, ο Αντώνης Μπουρδής που ήταν "κράχτης" της Ακτίνας μας, φώναξε τα ονόματα μαζί και το δικό του. Οι "μεταγόμενοι" βγαίνουν με επικεφαλής τον Γκινανιώτη. Σαν μια "προφυλακή" μπαίνουν μπροστά οι ισοβίτες. Ο Θόδωρος Ξηροτάγαρος, ο Βαγγέλης Κοτοπούλης, ο Φάκος ο Βασίλης, ο Παναγιώτης Αλεξανδρής και τελευταίος ο Μαγνήσαλης. Κάπου εκεί, στο κέντρο, ο Μονέδας, ο Αυγέρης κι ο Μπουρδής. Αυτή η παράταξη είναι συμφωνημένη με τον Θανάση. Να κρατάει αυτός τα "σία" της και να είναι περισσότερο ασφαλισμένοι οι τρεις, μήπως και τους αρπάξουν στο δρόμο. Αν μετά το μακρύ διάδρομο που περνάει μπροστά από τις Ακτίνες και καταλήγει στο αρχιφυλακείο, τους "σπρώξουν" δεξιά, σημαίνει πειθαρχεία, απομόνωση και άρα εκτέλεση. Στο σημείο αυτό θα κάνουν "κράτει", θα βάλουν τις φωνές, θα διαμαρτυρηθούν για να πάρουμε "είδηση" μέσα στις Ακτίνες. Η φυλακή ήταν έτοιμη να ξεσηκωθεί, να καταγγείλει το έγκλημα... Αν προχωρήσουν, όπως βγαίνουν, αριστερά, σημαίνει ότι τους πάνε στην έξοδο, τους φεύγουν. Μια αχτίδα ελπίδας...»

Το πρωτοσέλιδο του «Ριζοσπάστη» στις 10 Μάη του 1934 ανακοινώνει την απόδραση των οχτώ κομμουνιστών: «ΔΡΑΠΕΤΕΥΣΑΝ ΑΠΟ ΤΑ ΜΠΟΥΝΤΡΟΥΜΙΑ ΤΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟΚΡΑΤΙΑΣ. ΕΜΠΡΟΣ ΝΑ ΣΩΣΟΥΜΕ ΟΛΟΥΣ ΤΟΥΣ ΦΥΛΑΚΙΣΜΕΝΟΥΣ ΚΑΙ ΕΞΟΡΙΣΤΟΥΣ ΜΑΣ»
Το έγκλημα ήταν έτσι σχεδιασμένο ώστε να μην υπάρξει ξεσηκωμός από τους κρατούμενους. Με δήθεν μεταγωγή στη Ρόδο και με την απάτη της ανάμειξης ισοβιτών και μελλοθανάτων για «κάλυψη».

Η μαρτυρία του κομμουνιστή Θοδωρή Ξηροτάγαρου είναι συγκλονιστική:

«...όταν βγήκαμε έξω από τη φυλακή, οι υπόνοιες μεγάλωσαν. Ηταν εννιά παρά είκοσι. Η Αίγινα ήταν έρημη. Ο δρόμος ως το λιμάνι είναι πιασμένος από στρατό. Νοτιοανατολικά απ' το λιμάνι, όχι πιο μακριά από πεντακόσια μέτρα, βλέπουμε το αντιτορπιλικό ΚΡΗΤΗ. Οι φαντάροι σε πυκνή γραμμή στέκουν με εφ' όπλου λόγχη. Η Αίγινα φαίνεται να στρατοκρατείται. Συνοδεία είναι χωροφύλακες...

Κυψέλη μόρφωσης και πολιτισμού

Αν τα παραπάνω αδυνατούν να δώσουν στον αναγνώστη ικανοποιητικά μια γεύση από τον ηρωισμό και την ψυχή των πρωτοπόρων αγωνιστών, των ΚΚΕδων, ακόμα πιο δύσκολο είναι να νιώσει κανείς την καθημερινότητα στη φυλακή της Αίγινας. 

Να αντιληφθεί πόσο αυτή καταδεικνύει ότι η αφοσίωση των κομμουνιστών στη μόρφωση και τον πολιτισμό, στην προσπάθεια να ξεπερνούν τον εαυτό τους δε γνωρίζει διαλείμματα και εμπόδια. 

Μέσα στη φυλακή μάθαιναν γράμματα, «σπούδαζαν» το Μαρξισμό - Λενινισμό κάτω από τη μύτη των δεσμοφυλάκων και οργάνωναν πλούσια πολιτιστικά δρώμενα.

Η μόρφωση στα χρόνια της κράτησης είχε το χαρακτήρα κυρίως της ιδεολογικής προετοιμασίας και του εξοπλισμού της μετέπειτα δράσης. Σχεδόν κάθε πολιτικός κρατούμενος είχε μια ομιλία ή μια διάλεξη στο ενεργητικό του. Τα θέματα αναπτύσσονταν βασιζόμενα σε σκελετό και αυτό γινόταν για λόγους ασφάλειας, αλλά και για τη σκόπιμη καλλιέργεια της άνεσης και ετοιμότητας των ομιλητών. Ταυτόχρονα διατηρούνταν μυστική βιβλιοθήκη με υπεύθυνο που βοηθούσε τους μαθητές.

Οι φυλακές της Αίγινας θεωρούνταν από τους εξόριστους πρότυπο μορφωτικής εστίας. Την περίοδο 1932 - 34 η κολεκτίβα της αριθμούσε 100 μέλη, με συγκροτημένη μορφωτική επιτροπή που καθοδηγούσε τη δουλειά, η οποία οργανωνόταν σε τρεις βαθμίδες: Κατώτερη, ανώτερη και ανώτατη. Στην πρώτη διδάσκονταν «Κομματικά Οργανωτικά - Αγροτικά - Συνδικαλιστικά - Συνωμοτικά μαθήματα», στην ανώτερη Πολιτική Οικονομία και στην Ανώτατη «Φιλοσοφία και Μαρξισμός». 

Από το «κόκκινο ημερολόγιο» του '31 μαθαίνουμε: «Εχουμε και 'μεις άμιλλα μεταξύ μας. Την επαναστατική άμιλλα στην μόρφωση. Κι έχουμε ουντάρικους (πρωτοπόρους) και σουμποντίκους (βοηθοί των αδυνάτων). Κι οι δάσκαλοι βαθμολογούν όχι μονάχα την πρόοδο μα και την πειθαρχία, τη βοήθεια στους αδυνάτους. Ολα αυτά παίρνονται υπόψη για να βραβευτείς».

Αίγινα, 1934: Φυλακισμένα συνδικαλιστικά στελέχη

Χαρακτηριστικό ήταν το σύστημα της «αλατιέρας» που εφαρμόστηκε κυρίως την περίοδο μετά την εγκαθίδρυση της μεταξικής δικτατορίας. Ηταν η περίοδος που αυξήθηκε ο αριθμός των κρατουμένων και απαγορεύτηκε κάθε διαφωτιστική δραστηριότητα. Ετσι η τριμελής μορφωτική επιτροπή που αποτελείτο από τους σ. Γεωργίου, Κλάρα και Μόσχο, παρέδιδε μικρά χαρτάκια με τα μαθήματα στους δασκάλους και με το σύστημα της «αλατιέρας» τα δίδασκαν στο προαύλιο κατά τη διάρκεια του περιπάτου: περπατούσαν σε τριάδα και στη μέση ο δάσκαλος έκανε το μάθημα με τους άλλους δύο να ακούν εκατέρωθεν.

Η μορφωτική δουλειά συνεχίστηκε στις φυλακές της Αίγινας και κατά τη διάρκεια της χούντας, χάρη σε μια μικρή ομάδα 17 πολιτικών κρατουμένων, που δεν πρόλαβαν να αποφυλακιστούν πριν το 1967. Μέσω αυτή της ομάδας μεταβιβάστηκε στην επόμενη γενιά βιβλιοθήκη 1.000 βιβλίων!

Στον πρόλογο, το Γραφείο Διαφώτισης επισημαίνει την αναγκαιότητα της συγγραφής αναγνωστικών, μιας και αυτά της 4Αυγουστιανής δικτατορίας «είναι γεμάτα αντιλαϊκά, φασιστικά διδάγματα, που δηλητηριάζουν και φθείρουν την Νεολαία μας»

O παιδαγωγός Μ. Παπαμαύρος, ο οποίος είχε μεταφερθεί στην Αίγινα από τη Γυάρο το 1947 συμβάλλει στην αντιμετώπιση του εντοπισμένου προβλήματος του αναλφαβητισμού των κρατουμένων. Γράφει έξι βιβλία και ένα αλφαβητάριο για τους αγράμματους. Στη φωτογραφία φαίνεται το εξώφυλλο του αναγνωστικού της Γ' και Δ' τάξης του Δημοτικού που τη συγγραφή του ανέθεσε το Γραφείο Διαφώτισης της φυλακής στον Μ. Παπαμαύρο. (Από το Αρχείο του ΚΚΕ)

Θεατρική παράσταση οργανωμένη από τους πολιτικούς κρατούμενους στο προαύλιο των φυλακών

https://www.rizospastis.gr/story.do?id=8476756

24/12/1944: Το "Go Back" των Μυτιληνιών στους "Μαύρους" Εγγλέζους !!

Σαν σήμερα, 24/12/1944, (και ενώ συνεχίζονται τα "Δεκεμβριανά" στην Αθήνα), βρετανική νηοπομπή προσεγγίζει το λιμάνι της Μυτιλήνης. Η άμεση κινητοποίηση των λαϊκών οργανώσεων όμως απέτρεψε την απόβασή τους.



Χιλιάδες Μυτιληνιοί σχηματίζοντας ένα ανθρώπινο τοίχος βροντοφώναξαν  "Go back".

'Οργανώνονται και οδοφράγματα που αποκλείουν την πρόσβαση σε γειτονιές. Επί 3 μέρες ο οπλισμένος λαός, μαζί με τον ΕΛΑΣ, αναχαίτισε κάθε απόπειρα απόβασης των Βρετανών,που αναγκάστηκαν να αποχωρήσουν (28 Δεκέμβρη). 

Η νίκη γιορτάζεται με παρέλαση του ΕΛΑΣ.
Από 

Praxis Review

Το χρονικό του «Go back»

Απ' τον Ριζοσπάστη 

24 Δεκέμβρη 1944. Την ώρα που οι Αγγλοι ιμπεριαλιστές αιματοκυλούσαν τον αγωνιζόμενο λαό της Αθήνας, από τα νησιά μονάχα στη Λέσβο βρίσκονταν ακόμα οι Αρχές της ΕΑΜικής εξουσίας, με τους νέους λαογέννητους θεσμούς της Λαϊκής Αυτοδιοίκησης, της Λαϊκής Δικαιοσύνης και της Εθνικής Πολιτοφυλακής, με τον ΕΛΑΣ και με το 85% του πληθυσμού της οργανωμένο στις ΕΑΜικές Οργανώσεις.

Παραμονή Χριστουγέννων του '44, πριν ακόμα ξημερώσει, ο πολιτοφύλακας που ήταν σκοπός στην προκυμαία, ειδοποίησε την υπηρεσία του, πως ήρθαν στο λιμάνι αγγλικά πολεμικά και μεταγωγικά καράβια.

 Ηταν τρία πολεμικά και τρία μεταγωγικά, μ' επικεφαλής το αγγλικό καταδρομικό «Σείριος». Μετέφεραν ινδικά στρατεύματα - «μαύρους» τους αποκαλούσε ο λαός - και διοικητής τους ήταν ο Αγγλος Ταξίαρχος Τόρνμπουλ. Ο Στρατιωτικός Διοικητής Νήσων Αιγαίου Χρ. Τσιγάντες ειδοποίησε το φρουραρχείο πως στις 8.10 πρέπει να είναι στο ξενοδοχείο «Αιγαίο» η ΝΕ του ΕΑΜ, ο Διοικητής του ΕΛΑΣ, ο Διοικητής της Εθνικής Πολιτοφυλακής και ο φρούραρχος Μυτιλήνης, για να συζητήσουν με τον Αγγλο Ταξίαρχο Τόρνμπουλ και το Συνταγματάρχη Τσιγάντες. Ο ΕΛΑΣ, όπως ήταν φυσικό, έδωσε αμέσως σύνθημα επιφυλακής κι άρχισε να παίρνει σειρά μέτρων.

Καθοριστικό ρόλο στην έγκαιρη ειδοποίηση και λαϊκή κινητοποίηση του κόσμου έπαιξε ο Παναγιώτης Γώγος, Γραμματέας Περιοχής Αιγαίου του ΚΚΕ, που είχε σταλεί από την ΚΕ στη Μυτιλήνη μετά την απελευθέρωση. Οπως καταγράφει σε μαρτυρία του ο Παναγιώτης Κεμερλής, Γραμματέας Περιοχής του ΑΚΕ, με τον οποίο είχαν συναντηθεί νωρίς το πρωί της ίδιας μέρας, για να κάνουν περιοδεία στο νησί, την ώρα που συναντήθηκαν στην προκυμαία ο Γώγος είδε τα εγγλέζικα καράβια. Από εκεί έφυγε τρέχοντας για το συνοικισμό, σ' ένα μικρό κτίριο που χρησιμοποιούσαν τότε για λέσχη της ΕΠΟΝ. Αρπαξε ένα χωνί στα χέρια και με βροντώδη φωνή άρχισε το κάλεσμά του στο λαό. Τα παράθυρα και οι πόρτες των σπιτιών άνοιγαν. Αντρες και γυναίκες πρόβαιναν, σχημάτιζαν μεγάλες ομάδες, για να χωθούν από κάθε κατεύθυνση στους δρόμους που οδηγούσαν προς το λιμάνι. Αρχισε το μεγάλο ξεσήκωμα του λαού.

Αμεσα ειδοποιήθηκε ο Γραμματέας του ΕΑΜ και πληροφορήθηκε την κατάσταση. Αφού ειδοποίησε σχετικά τα μέλη της ΝΕ, παράγγειλε να μεταδοθεί το σύνθημα με όλα τα μέσα, για μια γενική κινητοποίηση του λαού.

Τα χωνιά γυρίζουν στις γειτονιές και ειδοποιούν τον κόσμο. «Οι δολοφόνοι του γενναίου λαού της Αθήνας και του Πειραιά, ο Παπανδρέου και ο Σκόμπι, θέλουν να ματοκυλίσουν και το ηρωικό νησί μας, θέλουν να φέρουν μια μαύρη τρομοκρατία για να μας υποδουλώσουν. Εξι πλοία με αραπάδες βρίσκονται στο λιμάνι της Μυτιλήνης. Νιάτα και λαέ! Εμπρός, όλοι άντρες, γυναίκες και παιδιά να ζητήσουμε να φύγουν απ' το νησί μας οι μαύροι. Θάνατος στο φασισμό - Λευτεριά στο λαό!».

Ολοι όσοι βρίσκονταν στην προκυμαία τριγυρνούσαν ανήσυχοι κι όλοι αναρωτιόντουσαν για το τι έμελλε να γίνει. Θα βγουν; Είναι περαστικοί; Τι ζητούν από μας; Οσο ψήλωνε η μέρα, πύκνωνε κι ο κόσμος. Οσα μαγαζιά είχαν ανοίξει έκλεισαν. Η απεργιακή επιτροπή, που, από καιρό, βρισκόταν σ' επιφυλακή κήρυξε γενική απεργία σ' όλο το νησί. Οι ΕΛΑΣίτες και η Πολιτοφυλακή βρίσκονταν στις θέσεις τους. Κι ο κόσμος όλο και κατέβαινε.

Η επιτροπή που πήγε στη συνάντηση στο ξενοδοχείο «Αιγαίο» - τα σημερινά γραφεία του Κομμουνιστικού Κόμματος στη Μυτιλήνη - βρήκε εκεί μόνο το Συνταγματάρχη Τσιγάντε, που τους ανακοίνωσε ότι ήρθαν ινδικά στρατεύματα για να βγουν στο νησί. Τους διαβεβαίωνε όμως πως το καθεστώς της Μυτιλήνης δεν πρόκειται ν' αλλάξει, γι' αυτό ο κόσμος δεν πρέπει να ανησυχεί. Η Επιτροπή αντέδρασε λέγοντας πως τα ινδικά στρατεύματα δεν έχουν θέση στη Μυτιλήνη και τυχόν απόβαση θα αποτελούσε πρόκληση, όταν στην Αθήνα γίνεται πόλεμος. Ο Τσιγάντε δήλωσε πως δεν έχει παραπέρα εξουσιοδότηση και η επιτροπή ζήτησε να δει και να μιλήσει με τον ίδιο τον Αγγλο ταξίαρχο που ήταν πάνω στο «Σείριος».

Στο μεταξύ, μεγάλα πλήθη λαού έχουν μαζευτεί στην προκυμαία και τους γύρω χώρους, με έκδηλες διαθέσεις να αντιμετωπίσουν με κάθε τρόπο και μέσο κάθε τυχόν προσπάθεια απόβασης. Παράλληλα, ο ΕΛΑΣ έβγαλε ένοπλες περιπολίες, για να κρατήσουν την τάξη, αλλά και να βοηθήσουν το λαό αν γινόταν σύγκρουση.

«Πίσω, δε σας θέλουμε»

Στις εννιά η ώρα από ένα μεταγωγικό άρχισαν να κατεβαίνουν στρατεύματα σε τορπιλάκατο. Με γυλιό στον ώμο και πάνοπλοι. Ετοιμάζονταν να βγουν. Τα χωνιά μπήκαν και πάλι σε ενέργεια. Ετσι μαζεύτηκε πολύς κόσμος. Αξιωματικοί του ναυτικού και ναύτες πολέμησαν να κρατήσουν τον κόσμο στα σύρματα. Το πλήθος έσπασε τη ζώνη κι όλο φώναζαν «πίσω, δε σας θέλουμε». Πολλές γυναίκες έπεσαν απάνω στο αποβατικό σκάφος και φώναζαν «χτυπάτε». Ο κόσμος όλο και κατέβαινε. Οι μπούκες των πολυβόλων είναι γυρισμένες κατά πάνω του. Δε δείλιασε κανένας. Γυναίκες βγάζουν τα τσόκαρα και τα σηκώνουν κατά πάνω στους «μαύρους» που σαστισμένα συμμαζεύονται μέσα στην τορπιλάκατο. Η απόβαση δεν μπορούσε να γίνει εκεί. Η τορπιλάκατος έκανε πίσω κι έβαλε τιμόνι ολοταχώς κατά τα μπλόκια. Ολοι τρέχουν κατά κει.

Ακολούθησε η συνάντηση της Επιτροπής με τον Ταξίαρχο Τόρνμπουλ. Εκεί ζήτησαν, για ακόμα μια φορά, να μη βγουν τα στρατεύματα, η παρουσία τους εκεί, με δεδομένα τα γεγονότα στην Αθήνα, δεν μπορούσε να γίνει δεκτή. Οι προσπάθειες των Αγγλων ιμπεριαλιστών να τους πείσουν ότι έφταναν εκεί «ως φίλοι και σύμμαχοι» έπεφταν στο κενό. Στις αλλεπάλληλες συναντήσεις κι επαφές ο Τόρνμπουλ τόνιζε ότι δεν έπρεπε να εκμεταλλεύονται το χρόνο για να κατεβάζουν κόσμο απ' τα χωριά. Ηταν φανερό πως επεδίωκε να απομονώσει το ΕΑΜ από το λαό... Από την άλλη μεριά, η ΝΕ του ΕΑΜ επεδίωκε να κερδίσει χρόνο που της ήταν πολύτιμος και συνέχιζε να συζητά αναμασώντας κάθε φορά τις διάφορες επιφυλάξεις.

Στο μεταξύ, άρχισε να καταφτάνει απ' τα χωριά ο κόσμος σαν πλημμύρα και ν' απλώνεται σ' όλους τους γύρω από τα μπλόκια χώρους, όπου συναντιότανε μαζί με τους άλλους της πόλης που φύλαγαν εκεί.
Τα χωριά στη μάχη

Τ' απόγευμα καταφτάνουν συνταγμένοι οπλισμένοι οι Μοριανοί. Ενα σωρό άνθρωποι με σκουριασμένες χατζάρες, κασμάδες, τσεκούρια και ξύλα. Και με ψυχή. Ερχονται οι Αγιασώτες, η αγροτιά της Γέρας, οι βασανισμένοι του λεσβιακού κάμπου. Τους καινούριους υποδέχονταν οι παλιοί με «ζήτω». Ολη αυτή τη νύχτα την πέρασε πάνω στην προκυμαία τόσος κόσμος, που έκανε ώρες ποδαρόδρομο μέσα στη λάσπη και το κρύο. Αναβαν φωτιές να ζεσταθούν και τραγουδούσαν το αντάρτικο. Οι Αγιασώτες σκάρωναν σατιρικά τραγούδια, που κυριάρχησαν τις επόμενες μέρες και τραγουδήθηκαν απ' όσους ξεροστάλιαζαν μέσα στο χιονόνερο και το ξεροβόρι στα μπλόκια! Αυτή τη νύχτα σηκώθηκαν οδοφράγματα με πέτρες, βαρέλια αραμπάδες, κάσες και ό,τι άλλο. Κάθε δρόμος και οδόφραγμα. Ο λαός αγρυπνούσε.

Ξημέρωναν τα Χριστούγεννα κι από παντού καταφθάνουν οι αγρότες του νησιού με τσεκούρια, κασμάδες και ντουφέκια. Ο κόσμος δείχνει μεγάλη αποφασιστικότητα. Μέσα στο χιονόνερο υψώνονταν φωνές αγριωπές, για να ακούγονται ως τα καράβια. Κάποιος από το πλήθος σκάρωσε, με τα λίγα εγγλέζικα που ήξερε, το ιστορικό πια σύνθημα «Go back» και το βροντοφώναξε προς τα καράβια. Το άρπαξαν αμέσως οι άλλοι και με μυριόστομες αγριεμένες φωνές το έφεραν στα καράβια...«Go back»... Τι κι αν ο μπάρμπα Τσάλης, προσπαθούσε μάταια να διορθώσει το σύνθημα με τα εγγλέζικα που είχε μάθει όταν δούλευε στα καράβια. «Το σωστό είναι Go away», φώναζε. Ο κόσμος τέτοιες ώρες δεν είχε καιρό για χάσιμο με τα καλούπια του εγγλέζικου συντακτικού. Στη συνείδησή του είχε κιόλας κυριαρχήσει εκείνο το «Go back», που απόμεινε στην Ιστορία της Λεσβιακής Αντίστασης, σα νικητήρια ιαχή κατά του αγγλικού ιμπεριαλισμού.

Ο λαός έμενε σε επιφυλακή. Η «Ελεύθερη Λέσβος» στις 25 Δεκέμβρη κυκλοφόρησε σε δύο έκτακτες εκδόσεις με τα συνθήματα «Ολοι στα μπλόκια» «Να φύγουν οι μαύροι!» «Υπερασπιστείτε τη λευτεριά σας!» Στις 26 Δεκέμβρη γιόρταζε κιόλας τη νίκη, με τα συνθήματα «Go back» «Ισχυρότερο το δίκιο του λαού» και «ο λαός παίρνει δύναμη από τη νίκη του». Η «Αγροτική» στις 27 Δεκέμβρη του '44 φώναζε «ζήτω ο αδάμαστος λεσβιακός λαός!».

και Από http://www.katiousa.gr/author/doukas/

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ
Πρόκειται για φωτογραφίες του φωτογράφου Δουκάκη Σίμου Χουτζαίου. Παρακαλούμε όταν θα ξαναχρησιμοποιεί κάποιος αυτές τις φοβερές φωτογραφίες, ας αναφέρει τουλάχιστον το όνομά του, αν όχι και το πού είναι τραβηγμένες.

Οι φωτογραφίες του Δουκάκη Σίμου Χουτζαίου σε υψηλή ανάλυση 1200dpi - 

***

Οι υπόλοιπες είναι διάφορες άλλες φωτογραφίες που έχουν βρεθεί και στην πλειοψηφία τους είναι πάλι δικές του.

Μάνος Δούκας