Stelios Kanakis
ΣΤΕΛΙΟΣ ΚΑΝΑΚΗΣ
Περί χρόνου (ελάχιστα, αλιευμένα και συνδεδεμένα)
Αυτές τις μέρες με τις ευχές ο χρόνος έχει την τιμητική του. Τον συναντάμε όμως καθημερινά στις φράσεις μας και εκτός εορτών.
«Τα πράγματα μεταμορφώνονται το ένα στο άλλο σύμφωνα με την αναγκαιότητα,
και παίρνουν αποζημίωση το ένα από το άλλο σύμφωνα με την τάξη του χρόνου» είχε πει ο Αναξίμανδρος πριν από 2.500 χρόνια.
Έκτοτε ολόκληρη η φυσική, και η επιστήμη γενικότερα σχετίζεται με το πώς τα πράγματα αναπτύσσονται «σύμφωνα με την τάξη του χρόνου».
Η φυσική δεν περιγράφει πώς εξελίσσονται τα πράγματα “στον χρόνο”, αλλά πώς εξελίσσονται τα πράγματα στον δικό τους χρόνο, και πώς οι “χρόνοι” εξελίσσονται ο ένας σε σχέση με τον άλλον.
Αλλά τι είναι ο χρόνος;
Όλοι έχουμε μια ιδέα του τι είναι ο χρόνος. Μέχρι να χρειαστεί να τον εξηγήσουμε σε κάποιον. Τότε δεν ξέρουμε τι να πούμε.
Θα βρούμε διάφορους ορισμούς να συνδέονται εννοιολογικά αλλά και να διαφέρουν:
«Χρόνος είναι το γενικό φαινόμενο της διαδοχής των συμβάντων».
Μπορεί να δηλώνει ένα διάστημα στη διαδοχή των συμβάντων. «Προχωρούμε αργά προς το αύριο από μέρα σε μέρα».
Μπορεί να δηλώνει τη διάρκεια ενός συμβάντος. «Ο χρόνος του βίου είναι σύντομος».
Μπορεί να δηλώνει και μια συγκεκριμένη στιγμή στο μέλλον. «Θα ‘ρθει ο χρόνος που θα πάρει μακριά την αγάπη μου».
Αλλά και μια στιγμή στο τώρα. «Ο χρόνος δεν είναι κατάλληλος».
Δηλώνει και τη μεταβλητή που μετράει τη διάρκεια. «Χρειάζεται τόσος χρόνος»;
Μπορεί να δηλώνει τη διάρκεια ενός συμβάντος. «Ο χρόνος του βίου είναι σύντομος».
Μπορεί να δηλώνει και μια συγκεκριμένη στιγμή στο μέλλον. «Θα ‘ρθει ο χρόνος που θα πάρει μακριά την αγάπη μου».
Αλλά και μια στιγμή στο τώρα. «Ο χρόνος δεν είναι κατάλληλος».
Δηλώνει και τη μεταβλητή που μετράει τη διάρκεια. «Χρειάζεται τόσος χρόνος»;
Ο χρόνος είναι η τέταρτη διάσταση στον τετραδιάστατο κόσμο μας.
Κάθετη στις γνωστές τρεις (Ύψος, πλάτος, μήκος).
Με μια διαφορά που δημιουργεί… προβλήματα: Οι τρεις διαστάσεις του χώρου έχουν τις ίδιες μονάδες. Ο χρόνος διαφέρει. Ως χωρόχρονος όμως διαθέτει ευλυγισία. Τεντώνεται και καμπυλώνεται ανάλογα με τη μάζα που επιδρά σ’ αυτόν.
Η μάζα καμπυλώνει τον χωρόχρονο και αυτός με τη σειρά του επιδρά στην κίνησή της. Μην προσπαθείτε να συλλάβετε το τετραδιάστατο. Είμαστε προγραμματισμένοι να αντιλαμβανόμαστε τρεις διαστάσεις.
Είναι όμως ο χρόνος και… χρήμα.
Είναι όμως ο χρόνος και… χρήμα.
Το 2009 ένα υπόγειο καλώδιο συνέδεσε τα χρηματιστήρια Σικάγου και Ν. Υόρκης. Αυτό μείωσε κατά 0,000004 δευτερόλεπτα τον χρόνο μετάδοσης πληροφοριών για τις συναλλαγές. Αυτή η απειροελάχιστη διαφορά χρόνου αύξησε τα κέρδη (τους) κατά 12 δισεκατομμύρια δολάρια τον χρόνο.
Ο χρόνος, ως πανδαμάτωρ είναι και ο νικητής όλων αλλά και λησμονητής.
Η τέλεια κανονικότητα των περιοδικών κινήσεων ασκεί ακόμη και σήμερα ακαταμάχητη γοητεία στους ανθρώπους. Παρά τις προόδους της επιστήμης, που έχει αποκαλύψει πολλά από τα μυστικά της και τις πολλές αποστολές εξερεύνησης, ακόμη μαγευόμαστε με κάθε εμφάνιση της Σελήνης σε έναν όμορφο ξάστερο ουρανό.
Η περιοδικότητα εκτός άλλων δημιουργεί την ψευδαίσθηση της αθανασίας. Σαν η επαναληπτικότητα να διαστέλλει τον χρόνο να υπόσχεται πως η εναλλαγή θα κρατήσει για πάντα. Μετά από κάθε χειμώνα η άνοιξη.
Όλα φαίνονταν να επαναλαμβάνονται στη διάρκεια των ετών κατά τις περιστροφές της γης γύρω από τον ήλιο.
Στη αρχή οι πρόγονοί μας αρκούνταν στην περιοδικότητά του.
Η τέλεια κανονικότητα των περιοδικών κινήσεων ασκεί ακόμη και σήμερα ακαταμάχητη γοητεία στους ανθρώπους. Παρά τις προόδους της επιστήμης, που έχει αποκαλύψει πολλά από τα μυστικά της και τις πολλές αποστολές εξερεύνησης, ακόμη μαγευόμαστε με κάθε εμφάνιση της Σελήνης σε έναν όμορφο ξάστερο ουρανό.
Η περιοδικότητα εκτός άλλων δημιουργεί την ψευδαίσθηση της αθανασίας. Σαν η επαναληπτικότητα να διαστέλλει τον χρόνο να υπόσχεται πως η εναλλαγή θα κρατήσει για πάντα. Μετά από κάθε χειμώνα η άνοιξη.
Όλα φαίνονταν να επαναλαμβάνονται στη διάρκεια των ετών κατά τις περιστροφές της γης γύρω από τον ήλιο.
Στη αρχή οι πρόγονοί μας αρκούνταν στην περιοδικότητά του.
Στην πορεία άρχισαν να τον διαιρούν. Έτος από μια περιστροφή της γης γύρω από τον ήλιο. Εποχές, μήνες από τον κύκλο της Σελήνης (month, με ρίζα από το moon=φεγγάρι), επταήμερη εβδομάδα από τα 7 μεγάλα αντικείμενα που έβλεπαν να κινούνται στον ουράνιο θόλο.
Έτσι SUNday, από τον ήλιο, Monday (MOONday-μέρα της Σελήνης), στα Αγγλικά. Από τα γαλλικά έχουμε Τρίτη = mardi (Mars, Άρης), Τετάρτη=Mercredi (Mercury, Ερμής), Πέμπτη=Jeudi, (Jupiter, Δίας), Παρασκευή=Vendredi (Venus, Αφροδίτη) και επανερχόμενη στην αγγλική Σάββατο=Saturday (SATURNday, μέρα του χρόνου).
Στην αγγλική οι υπόλοιποι πλανήτες έχουν χαθεί λόγω της επιρροής της σκανδιναβικής μυθολογίας πράγμα που δεν συνέβη σε μια λατινογενή γλώσσα όπως η γαλλική.
Στη συνέχεια διαιρέθηκε η ημέρα σε 24 ώρες, η ώρα σε 60 λεπτά, το λεπτό σε 60 δεύτερα. Εδώ η επιμονή στον αριθμό 60 είναι καταβολή από τους Σουμέριους που το σύστημα αρίθμησής τους είχε ως βάση τον αριθμό 60 (5Χ12).
Για την ιστορία, ο πρώτος λεπτοδείκτης παρουσιάστηκε το 1680 και δέκα χρόνια αργότερα ο πρώτος δευτερολεπτοδείκτης.
Η μέρα (το 24ωρο) βασίζεται σε μια περιστροφή της γης γύρω από τον άξονά της. Το δευτερόλεπτο βάσει αυτής οριζόταν ως το 1/86.400 της ημέρας.
Έλα όμως που ο χρόνος περιστροφής της γης δεν παραμένει (για πολλούς λόγους που δεν είναι του παρόντος) σταθερός. Έτσι ορίστηκε το δευτερόλεπτο με βάσει την περιστροφή της γης γύρω από τον ήλιο που είναι πιο αξιόπιστη ως 1/31.556.925,947 του έτους… 1900.
Επειδή όμως και εκεί υπήρχε πρόβλημα αφήσαμε την… αναξιόπιστη γη και περάσαμε στο άτομο οπότε καταλήξαμε το 1967 στον παρακάτω γλωσσοδέτη:
«Δευτερόλεπτο είναι η διάρκεια 9.192.631.770 περιόδων ακτινοβολίας που αντιστοιχούν στη μετάπτωση ανάμεσα σε δύο υπέρλεπτα επίπεδα της θεμελιώδους κατάστασης του ατόμου του Καίσιου-133».
Ο ηλιακός χρόνος (η κίνηση της γης με τις… αδυναμίες της) και ο ατομικός χρόνος που καταφέρνει να περνούν εκατοντάδες εκατομμύρια χρόνια και να μην χάνουν δευτερόλεπτο, αποκλίνουν μεταξύ τους κι έτσι κάθε τόσο προσθέτουμε κάποιο δευτερόλεπτο. Έτσι από το 1972 έχουμε προσθέσει 27 δευτερόλεπτα.
Ο χρόνος είναι που… κυλά ή εμείς που προχωρούμε; Ο χρόνος όμως δεν «κυλά» το ίδιο.
«Δευτερόλεπτο είναι η διάρκεια 9.192.631.770 περιόδων ακτινοβολίας που αντιστοιχούν στη μετάπτωση ανάμεσα σε δύο υπέρλεπτα επίπεδα της θεμελιώδους κατάστασης του ατόμου του Καίσιου-133».
Ο ηλιακός χρόνος (η κίνηση της γης με τις… αδυναμίες της) και ο ατομικός χρόνος που καταφέρνει να περνούν εκατοντάδες εκατομμύρια χρόνια και να μην χάνουν δευτερόλεπτο, αποκλίνουν μεταξύ τους κι έτσι κάθε τόσο προσθέτουμε κάποιο δευτερόλεπτο. Έτσι από το 1972 έχουμε προσθέσει 27 δευτερόλεπτα.
Ο χρόνος είναι που… κυλά ή εμείς που προχωρούμε; Ο χρόνος όμως δεν «κυλά» το ίδιο.
Ο χρόνος που δείχνει ένα ρολόι που μετράει ένα συγκεκριμένο φαινόμενο ονομάζεται στη φυσική “ίδιος χρόνος”.
Κάθε ρολόι, κάθε φαινόμενο έχει τον δικό του ίδιο χρόνο, τον δικό του ρυθμό. Όσα ρολόγια έχουμε τόσοι και οι χρόνοι (ίδιοι χρόνοι).
Κυλά ταχύτερα ο χρόνος στο βουνό απ’ ότι στο επίπεδο της θάλασσας.
Επίσης κυλά βραδύτερα σε ένα σύστημα που κινείται ταχύτερα από ένα άλλο.
Η ταχύτητα επιβραδύνει τον χρόνο.
Αν καταφέρνατε μια βόλτα στον Γαλαξία με ταχύτητα στο 99,9999% της ταχύτητας του φωτός (ταχύτερα κι από μιόνιο) για 10 χρόνια, όταν γυρίζατε στη γη θα διαπιστώνατε πως έχουν περάσει 7.000 χρόνια. Καλά διαβάσατε: Επτά χιλιάδες χρόνια! Αφήσατε τη γη στον 21ο αιώνα και την βρίσκετε στον 91ο! Έχετε βρεθεί στο μέλλον!
Και δεν επιβραδύνονται μόνο τα ρολόγια αλλά όλες οι διαδικασίες γίνονται βραδύτερες, ακόμη και οι βιολογικές.
Στην πραγματικότητα δεν υφίσταται ταυτοχρονία ποτέ και πουθενά.
Στην πραγματικότητα δεν υφίσταται ταυτοχρονία ποτέ και πουθενά.
Ουσιαστικά δεν υπάρχει “τώρα”.
Ακόμη κι όταν πατάμε τον διακόπτη κι ανάβει ακαριαία η λάμπα που απέχει ένα μέτρο από εμάς το αντιλαμβανόμαστε 3,3 δισεκατομμυριοστά του δευτερολέπτου αργότερα (αυτό οφείλεται στην ιλιγγιώδη πλην όμως πεπερασμένη ταχύτητα του φωτός= 300.000χλμ/δευτερόλεπτο).
Όταν κοιτάζουμε την πανσέληνο μετά από προτροπή της αγαπημένης μας –είδες το φεγγάρι αγάπη μου;– αυτό που βλέπουμε είναι ήδη παρελθόν κατά 1,3 δευτερόλεπτα.
Όταν κοιτάζουμε τον ήλιο είναι παρελθόν κατά 8 και κάτι λεπτά.
Ότι κοιτάζουμε γύρω μας είναι παρελθόν.
Από δισεκατομμυριοστό (και λιγότερο) του δευτερόλεπτου έως 2,2 δισεκατομμέρια έτη που είναι το μακρύτερο αντικείμενο που μπορούμε να δούμε με γυμνό μάτι: Ο εντυπωσιακός γαλαξίας της Ανδρομέδας.
Όσο αυξάνει η απόσταση τόσο απώτερο το παρελθόν.
Το σπουδαιότερο όμως με τον χρόνο, η πιο θεμελιώδης ιδιότητά του, είναι το… βέλος του.
Το σπουδαιότερο όμως με τον χρόνο, η πιο θεμελιώδης ιδιότητά του, είναι το… βέλος του.
Η κατεύθυνσή του από το παρελθόν στο μέλλον. Ζούμε από τη μια στιγμή στην επόμενη και όχι στην προηγούμενη. Θυμόμαστε το χθες αλλά όχι το αύριο.
Και το τραγικότερο: Γεννιόμαστε και πεθαίνουμε. Στο αίνιγμα της μνήμης, στην αγωνία για το μέλλον. Αυτό σημαίνει σκέφτομαι - αντιλαμβάνομαι τον χρόνο.
Εδώ είναι που υπεισέρχεται η θερμότητα και η εντροπία. Το μέγεθος της αταξίας (εντροπία) που είναι μια απολύτως μετρήσιμη ποσότητα η οποία σε μια απομονωμένη διαδικασία αυξάνεται ή παραμένει η ίδια αλλά ποτέ δεν μειώνεται.
Εδώ είναι που υπεισέρχεται η θερμότητα και η εντροπία. Το μέγεθος της αταξίας (εντροπία) που είναι μια απολύτως μετρήσιμη ποσότητα η οποία σε μια απομονωμένη διαδικασία αυξάνεται ή παραμένει η ίδια αλλά ποτέ δεν μειώνεται.
Ο δεύτερος νόμος της θερμοδυναμικής. Η ειμαρμένη των πάντων (σχεδόν). Πρόκειται για την μόνη εξίσωση της θεμελιώδους φυσικής όπου συναντάται η διαφορά μεταξύ παρελθόντος και μέλλοντος. Η μόνη που “μιλάει” για την ροή του χρόνου…
«Χρόνου φείδου» και Καλή χρονιά!
Για (πολλά) περισσότερα στα:
-Ταξίδι στον χρόνο, James Gleick, εκδόσεις ΤΡΑΥΛΟΣ
-ΧΡΟΝΟΣ η αναγέννηση, Lee Smolin, εκδόσεις ΤΡΑΥΛΟΣ
-Περί της καταγωγής του χρόνου, Thomas Hertog, ΚΑΤΟΠΤΡΟ
-ΤΟ ΒΕΛΟΣ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ, P. Coveney/R. Highfield, ΚΑΤΟΠΤΡΟ
-Η τάξη του χρόνου, Carlo Rovelli, εκδόσεις ΠΑΤΑΚΗ
-Χρόνος 10 πράγματα που πρέπει να γνωρίζετε, Colin Stuart, Πεδίο
-Χρόνος, Από τον μύθο του Κρόνου στο Cern, G. Tonelli, Εκδ. Διόπτρα
-Τ’ ΑΣΤΡΑ ΣΤΟ ΚΕΦΑΛΙ ΜΑΣ, Στέλιος Κανάκης, Εκδόσεις ΕΝΤΥΠΟΙΣ
-Ταξίδι στον χρόνο, James Gleick, εκδόσεις ΤΡΑΥΛΟΣ
-ΧΡΟΝΟΣ η αναγέννηση, Lee Smolin, εκδόσεις ΤΡΑΥΛΟΣ
-Περί της καταγωγής του χρόνου, Thomas Hertog, ΚΑΤΟΠΤΡΟ
-ΤΟ ΒΕΛΟΣ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ, P. Coveney/R. Highfield, ΚΑΤΟΠΤΡΟ
-Η τάξη του χρόνου, Carlo Rovelli, εκδόσεις ΠΑΤΑΚΗ
-Χρόνος 10 πράγματα που πρέπει να γνωρίζετε, Colin Stuart, Πεδίο
-Χρόνος, Από τον μύθο του Κρόνου στο Cern, G. Tonelli, Εκδ. Διόπτρα
-Τ’ ΑΣΤΡΑ ΣΤΟ ΚΕΦΑΛΙ ΜΑΣ, Στέλιος Κανάκης, Εκδόσεις ΕΝΤΥΠΟΙΣ
Στην περίπτωση της Google, η επιστολή που κυκλοφορεί από γραφείο σε γραφείο έχει συγκεντρώσει ήδη περισσότερες από 3.100 υπογραφές εργαζομένων της, σύμφωνα με τους «Τάιμς της Νέας Υόρκης».
Είναι άλλη μια ένδειξη για τη σύγκρουση ανάμεσα στους «ιδεαλιστές» της Σίλικον Βάλεϊ και τους «ρεαλιστές» του αμερικανικού στρατιωτικοβιομηχανικού συμπλέγματος. Πάντως, δεν συμμερίζονται όλοι οι υπάλληλοι της Google την άποψη ότι η τεχνητή νοημοσύνη δεν πρέπει να έχει στρατιωτικές εφαρμογές.
Και ασφαλώς ο ιδεαλισμός δεν έχει καμία σχέση με το Πεντάγωνο, όπου ο υπουργός -και πρώην στρατηγός- Τζιμ Μάτις έχει δηλώσει σαφώς ότι κεντρικός στόχος είναι να βελτιωθεί η φονικότητα του αμερικανικού στρατού.
Παραδοσιακά, η Google ενθαρρύνει τους εργαζομένους της να μιλάνε ανοιχτά, ακόμη και να διαφωνούν με τις πολιτικές της, κάτι που έχει συμβεί κατά καιρούς στο παρελθόν. Η νέα διαμαρτυρία αφορά τη συμμετοχή της εταιρείας στο στρατιωτικό πρόγραμμα Maven, που άρχισε το 2017 και έχει ως στόχο να βελτιώσει -με τη βοήθεια της τεχνητής νοημοσύνης- την ανάλυση και ερμηνεία των εικόνων των drones.
Η Google και το Πεντάγωνο αρνούνται ότι αυτό γίνεται για να επιλέγεται πιο εύκολα ένας ανθρώπινος στόχος από αέρος και για να αποφεύγεται η παράπλευρη απώλεια του λάθος θύματος. Οι εργαζόμενοι αντιτείνουν ότι η Google ρισκάρει να «τσουβαλιασθεί» μαζί με τις παραδοσιακές αμυντικές εταιρείες όπως η Raytheon και η General Dynamics, «κάτι που θα βλάψει ανεπανόρθωτα το όνομά της και την ικανότητα να ανταγωνίζεται για την προσέλκυση ταλέντων».
Αλλά καθώς άλλες μεγάλες τεχνολογικές εταιρείες όπως η Amazon και η Microsoft έχουν ήδη ανοίξει παρτίδες με το Πεντάγωνο, η διοίκηση της Google δύσκολα θα θελήσει να μείνει έξω από το κερδοφόρο παιγνίδι των αμυντικών προμηθειών.
“Όταν οι άνθρωποι με ακούν να μιλώ γι’ αυτό (για την αυτονομία), αμέσως αρχίζουν να σκέφτονται το Skynet και τον Εξολοθρευτή, εγώ σκέφτομαι σε όρους του Iron Man… Μια μηχανή που βοηθάει τον άνθρωπο, ενώ ο άνθρωπος συνεχίζει να ελέγχει τα πάντα, καθώς η μηχανή τον κάνει πιο ισχυρό και πιο ικανό”.
~ Robert O. Work, αναπληρωτής Υπουργός Άμυνας των ΗΠΑ από το 2014 έως το 2017
Ημιαυτόνομο στρατιωτικό ρομπότ μάχης εδάφους (tracked military robot)
Το βάρος της ραγδαίας ανάπτυξης της ανθρωπότητας έχει αποδειχθεί δυσβάσταχτο για τα ανθρώπινα χέρια. Όμως, τα τεχνολογικά επιτεύγματα καθιστούν την πορεία προς το μέλλον όσο το δυνατόν πιο απρόσκοπτη. Ένα από αυτά πρόκειται να αποτελέσει και η τεχνητή νοημοσύνη. Αν και βρίσκεται σε ερευνητικό στάδιο, έστω και τα ψήγματα των δυνατοτήτων της είναι εντυπωσιακά, προκαλώντας ελπίδα και φόβο. Η ανάπτυξη συστημάτων που έχουν την ικανότητα να ενεργούν χωρίς κάποια ανθρώπινη παρέμβαση είναι στο επίκεντρο της προσοχής της παγκόσμιας επιστημονικής κοινότητας.
Κατά τα τελευταία χρόνια η εφαρμογή σχετικών καινοτομιών απασχολεί και την πολεμική βιομηχανία. Οι συνθήκες που επικρατούν στο διεθνές σύστημα αποδεικνύουν συνεχώς πως ο εκσυγχρονισμός και η αύξηση της στρατιωτικής ισχύος παραμένουν ζητήματα κομβικής σημασίας. Παράλληλα, οι ασύμμετρες απειλές που αντιμετωπίζουν τα κράτη ενισχύουν την ανάγκη για μεγαλύτερη ταχύτητα, αντοχή και ακρίβεια στο πεδίο της μάχης. Τέλος, η έλλειψη πόρων αναδεικνύει την κρισιμότητα της μείωσης του επιχειρησιακού κόστους, και της αποτελεσματικότερης χρήσης του ανθρώπινου δυναμικού. Ως αποτέλεσμα, η αλλαγή της φύσης των σύγχρονων στρατιωτικών επιχειρήσεων δημιουργεί σταδιακά όλο και περισσότερα κίνητρα για την απόδοση μεγαλύτερου μεριδίου της πολεμικής διεργασίας στις “μηχανές”.
Εξίσου υπολογίσιμα είναι και τα εμπόδια προς την επίτευξη αυτού του στόχου. Η ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης απαιτεί μια απίστευτη και πολυεπίπεδη ώθηση σε τομείς όπως η ρομποτική και η πληροφορική, ώστε ο αντίστοιχος εξοπλισμός να λειτουργεί με ασφάλεια και αξιοπιστία σε σύνθετα, δυναμικά και αντιφατικά περιβάλλοντα. Επίσης, μπορεί να δημιουργηθούν προβλήματα εντός των “άκαμπτων” στρατιωτικών μηχανισμών, καθώς τα αυτόνομα οπλικά συστήματα δεν μπορούν να είναι πάντοτε συμβατά με το επαγγελματικό ήθος και τα ισχύοντα επιχειρησιακά παραδείγματα. Είναι, επίσης, λογικό η τεχνητή νοημοσύνη να συναντήσει νομικά κωλύματα λόγω των σχετικών υποχρεώσεων που απορρέουν από το Διεθνές Δίκαιο, και να προκαλέσει έντονες κοινωνικές αντιδράσεις. Τέλος, οι τεράστιες επενδύσεις που χρειάζεται είναι ικανές να “γονατίσουν” τον προϋπολογισμό ακόμη και των πιο ισχυρών οικονομιών. Παρ’ όλα αυτά, η ικανότητα και η επιμονή του ανθρώπου να ξεπεράσει τις παραπάνω δυσκολίες αυξάνεται θεαματικά κατά την τρέχουσα περίοδο.
Αυτονομία Και Σύγχρονα Οπλικά Συστήματα
Αυτόνομο αμυντικό σύστημα εγκατεστημένο σε πυργίσκο (turret)
Μπορεί η ανάπτυξη μιας πολεμικής μηχανής που αντιλαμβάνεται, εκτιμά, αποφασίζει και εκτελεί από μόνη της να είναι κάτι “μακρινό”, αλλά η αυτονομία των οπλικών συστημάτων δεν αποτελεί κάτι πρωτόγνωρο. Ο βαθμός της ισχύουσας αυτονομίας των οπλικών συστημάτων είναι μερικός, και η υπάρχουσα τεχνητή νοημοσύνη περιορίζεται στην υποβοήθηση ορισμένων λειτουργιών. Σχεδόν όλες οι βαρυσήμαντες αυτόνομες ενέργειες εκτελούνται βάσει ενός πλάνου, κατόπιν άδειας και υπό τον άμεσο έλεγχο του ανθρώπου (human-in-the-loop), ή απλά υπό την εποπτεία του (human-on-the-loop). Διάφορες σχετικές τεχνολογικές καινοτομίες χρησιμοποιούνται κατά τη σύγχρονη εποχή.
Η πλειοψηφία αυτών των καινοτόμων συστημάτων αφορούν στην υποβοήθηση δυνατοτήτων όπως η κίνηση, η στόχευση και η διαχείριση κατάστασης. Για παράδειγμα, τα πιο σύγχρονα μη-επανδρωμένα αεροσκάφη (drones, πύραυλοι) μπορούν να ακολουθούν στόχους μέσω οπτικών και θερμικών σημάτων, διαθέτουν αυτόνομη πλοήγηση μέσω της αποθήκευσης συντεταγμένων, ή είναι ικανά να απογειώνονται και να προσγειώνονται αυτόματα. Επίσης, άρματα μάχης, υποβρύχια, αεροπλάνα και radar εντοπίζουν και αναγνωρίζουν στόχους, ή εξουδετερώνουν αυτόματα απειλές βάσει των διαστάσεών τους ή της ταχύτητάς τους, με τη χρήση της εκπομπής συχνοτήτων. Τέλος, ορισμένα οχήματα μπορούν να πραγματοποιήσουν εμπεριστατωμένη διάγνωση βλαβών, ενώ ένας νέος τύπος αρθρωτού robot είναι ικανός να αυτοεπισκευαστεί.
Υπάρχουν και πιο εξεζητημένα -αλλά, προφανώς, λιγότερο επιθετικά- συστήματα μερικής αυτονομίας, τα οποία σχετίζονται με την ανάπτυξη δυνατοτήτων όπως η νοημοσύνη. Για παράδειγμα, σύγχρονα ειδικά στρατιωτικά robot εντοπίζουν και αφοπλίζουν εκρηκτικούς μηχανισμούς μέσω αισθητήρων, ενώ διάφοροι ανιχνευτές (κίνησης, ραδιοσυχνοτήτων, πυροβολισμών) χρησιμοποιούνται για την ασφάλεια στρατοπέδων, συνόρων και αποθηκών οπλισμού. Επίσης, ορισμένα υποβρύχια, αλλά και αεροσκάφη έχουν τη δυνατότητα δημιουργίας τρισδιάστατων χαρτών μέσω υπερήχων, ενώ τα πιο προηγμένα αμυντικά συστήματα μπορούν να προτείνουν και να εφαρμόσουν αυτόματα αντίμετρα απέναντι σε απειλές όπως ένας εισερχόμενος πύραυλος. Τέλος, μεγάλο μέρος αυτών των συστημάτων εμπεριέχει και τη διάσταση της συλλογής και διαχείρισης τεράστιου όγκου ετερογενών δεδομένων (big data) για κατασκοπεία.
Οι Πηγές Πρωτοβουλιών Επί Της Αυτονομίας Των Οπλικών Συστημάτων
Οι σύγχρονες στρατιωτικές τεχνολογίες σπάνια προέρχονται μόνο από καθαρά κρατικές και στρατιωτικές ερευνητικές προσπάθειες. Οι ιδιωτικές εταιρίες, αλλά και τα πανεπιστήμια μπορούν να διαδραματίσουν έναν εξίσου σημαντικό ρόλο στη βασική και εφαρμοσμένη έρευνα επί οπλικών συστημάτων – ακόμη κι αν δεν ανήκουν στον κλάδο της πολεμικής βιομηχανίας. Βέβαια, όσον αφορά στην πειραματική ανάπτυξη αυτών των ερευνητικών προσπαθειών, οι κρατικοί στρατιωτικοί μηχανισμοί έχουν τον πρώτο λόγο.
Όσον αφορά στην ανάπτυξη τεχνητής νοημοσύνης στα οπλικά συστήματα, τόσο ο ιδιωτικός τομέας όσο και τα πανεπιστήμια δεν επιθυμούν να συμβάλλουν ουσιαστικά. Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι, στα πλαίσια μια δράσης του Future of Life Institute που ξεκίνησε το 2015, πλήθος προσωπικοτήτων από τον ακαδημαϊκό χώρο και τον σχετικό ερευνητικό κλάδο υπέγραψαν μια επιστολή που ζητά την απαγόρευση των αυτόνομων επιθετικών όπλων. Ορισμένες από αυτές τις προσωπικότητες είναι ο Stephen Hawking, ο Noam Chomsky, ο Elon Musk (διευθυντής της Tesla), ο Steve Wozniak (συνιδρυτής της Apple) και ο Peter Η. Norvig (διευθυντής έρευνας της Google).
Κατά της αυτονομίας των οπλικών συστημάτων είναι φυσικά και ένας συνασπισμός 61 εθνικών, περιφερειακών και διεθνών μη κυβερνητικών οργανισμών, με την ονομασία “Campaign to Stop Killer Robots”. Τέλος, όσον αφορά στους διεθνείς οργανισμούς, ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ) το 2016 δημιούργησε μια ειδική επιτροπή συζήτησης μεταξύ εμπειρογνωμόνων επί των θανατηφόρων αυτόνομων οπλικών συστημάτων (lethal autonomous weapon systems – LAWS), στα πλαίσια της σχετικής διεθνούς σύμβασης (United Nations Convention on Certain Conventional Weapons).
Κατά τη διάρκεια των διαβουλεύσεων στη συγκεκριμένη επιτροπή, η πλειοψηφία των εκπροσώπων των κρατών ισχυρίστηκε ότι θα ήταν παρορμητικό να απαγορευτούν προληπτικά τα LAWS, καθώς η διεθνής κοινότητα βρίσκεται ακόμα στην προσπάθεια κατανόησης των επιπτώσεων χρήσης τους.
Ομάδα μη-επανδρωμένων αεροσκαφών σε σχηματισμό σμήνους (swarming drones)
Η σύγχρονη υπέρογκη αύξηση των κρατικών χρηματοδοτήσεων για έρευνα και ανάπτυξη αυτόνομων οπλικών συστημάτων αποτελεί την έμπρακτη απόδειξη αυτών των ισχυρισμών. Για παράδειγμα, οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής σκοπεύουν να επενδύσουν 18 δισεκατομμύρια δολάρια εντός της περιόδου 2016-2020 για projects που αφορούν -μεταξύ άλλων- την ενίσχυση της διάδρασης μεταξύ ανθρώπου και μηχανής, την ανάπτυξη της ικανότητας μάθησης των μηχανών μέσω τεχνητής νοημοσύνης (machine learning, deep learning), και τη δημιουργία drones που κινούνται σε σχηματισμό σμήνους, πραγματοποιώντας συντονισμένες επιθέσεις. Η Ρωσία, παρά τις παρατηρήσεις που δέχεται συνεχώς από τον ΟΗΕ, σκοπεύει να επενδύσει 20 τρισεκατομμύρια ρούβλια εντός της περιόδου 2016-2025 για τη δημιουργία πολεμικών robot, αλλά και για την περαιτέρω έρευνα πάνω σε καινοτομίες όπως η αυτόνομη πλοήγηση. Η Κίνα, μέσω των δύο -αγνώστου κόστους- κρατικών της προγραμμάτων ανάπτυξης της ρομποτικής και της τεχνητής νοημοσύνης που θα συντρέχουν μέχρι το 2025, επικεντρώνεται στην ενίσχυση των δυνατοτήτων της στον τομέα των big data, του deep learning, καθώς και της ανάπτυξης “τεχνητών εγκεφάλων” (brain-like AI), ενώ η Ιαπωνία και η Νότια Κορέα στο ίδιο διάστημα θα επενδύσουν 1 δισεκατομμύριο και 840 εκατομμύρια δολάρια αντίστοιχα για έρευνα και ανάπτυξη robot. Εντός της Ευρώπης, το Ηνωμένο Βασίλειο θέτει ως προτεραιότητα τα αυτόνομα συστήματα, έχοντας επενδύσει σε αυτά τουλάχιστον 20 εκατομμύρια λίρες, η Γερμανία ενδιαφέρεται κυρίως για βιομηχανικά robot, επενδύοντας μέχρι στιγμής 15 δισεκατομμύρια ευρώ, ενώ η Ιταλία και η Γαλλία θα επενδύσουν 30 δισεκατομμύρια και 500 εκατομμύρια ευρώ αντίστοιχα για την ανάπτυξη αυτόνομων δυνατοτήτων σχετικών με big data και αισθητήρες (sensors) μέχρι το 2020. Τέλος, το Ισραήλ συνεχίζει να πρωταγωνιστεί στο εμπόριο αυτόνομων αμυντικών συστημάτων (όπως το Iron Dome Defence system), ενώ η Ινδία έχει εστιάσει στην ανάπτυξη διάφορων αυτόνομων οχημάτων και αεροσκαφών, ιδρύοντας ένα στρατιωτικό ερευνητικό κέντρο αφιερωμένο στη ρομποτική.
WRITTEN BY ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΤΑΚΑΤΙΝΗΣ
PUBLISHED IN ΑΜΥΝΑ & ΑΣΦΑΛΕΙΑ, ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ & ΚΥΒΕΡΝΟΧΩΡΟΣ
LEAVE A REPLY
PERMALINK
Πηγές:
Boulanin, V. and Verbruggen, M. (2017). Mapping the Development of Autonomy in Weapon Systems.https://www.sipri.org/sites/default/files/2017-11/siprireport_mapping_the_development_of_autonomy_in_weapon_systems_1117_1.pdf
Brown, D. (2017). Russia’s ‘Star Wars’ combat suit is reportedly getting a nuclear-resistant watch.http://www.businessinsider.com/russias-star-wars-combat-suit-getting-a-nuclear-resistant-watch-2017-10
Byford, S. (2016). Google’s DeepMind defeats legendary Go player Lee Se-dol in historic victory.https://www.theverge.com/2016/3/9/11184362/google-alphago-go-deepmind-result
Field, M. (2017). Facebook shuts down robots after they invent their own language.http://www.telegraph.co.uk/technology/2017/08/01/facebook-shuts-robots-invent-language/
Hutchison, H. (2017). Russia says it will ignore any UN ban of killer robots. http://www.businessinsider.com/russia-will-ignore-un-killer-robot-ban-2017-11
Pellerin, C. (2016). Deputy Secretary: Third Offset Strategy Bolster America’s Military Deterrence.https://www.defense.gov/News/Article/Article/991434/deputy-secretary-third-offset-strategy-bolsters-americas-military-deterrence/
Rosen, A., Bender, J. and Macias, A. (2015). These are the 19 most game-changing weapons of the 21st century.http://www.businessinsider.com/21st-century-game-changing-weapons-2015-5?utm_content=buffer2fbfd&utm_medium=social&utm_source=facebook.com&utm_campaign=buffer-defense/#thaad-missiles-8
Spetalnick, M. and Stone, M. (2017). Exclusive – Game of Drones poised to boost unmanned exports.https://www.reuters.com/article/us-trump-effect-drones-exclusive/exclusive-game-of-drones-u-s-poised-to-boost-unmanned-aircraft-exports-idUSKBN1CG0F4
Tucker, P. (2017). What the CIA’s Tech Director wants from AI.http://www.defenseone.com/technology/2017/09/cia-technology-director-artificial-intelligence/140801/?oref=DefenseOneFB&utm_content=buffera686d&utm_medium=social&utm_source=facebook.com&utm_campaign=buffer
Tucker, P. (2017). Armed Ground Robots Could Join the Ukrainian Conflict Next Year.http://www.defenseone.com/technology/2017/10/armed-ground-robots-could-make-their-combat-debut-ukrainian-conflict-next-year/141677/
Tucker, P. (2017). The Future the US Military is Constructing: a Giant, Armed Nervous System.http://www.defenseone.com/technology/2017/09/future-us-military-constructing-giant-armed-nervous-system/141303/?oref=d-mostread